۲۹ شهریور در دنیای علم چه خبر؟

تقویم علم؛

به گزارش خبرگزاری ویکی بلاگ، تاریخ علم مملو از رویدادهای مهمی است که نوآوری‌ها، کشف‌ها و حتی زادروزها و درگذشت‌های دانشمندان و مخترعان تاثیرگذار جهان را در برمی‌گیرد. در این تقویم علم، وقایع مهم مصادف با امروز ۲9 شهریور برابر 19 سپتامبر را ورق می‌زنیم. 

***

مرد یخی 

۱۹ سپتامبر ۱۹۹۱ میلادی برابر با ۲۹ شهریور ۱۳۷۰ خورشیدی، یک مومیایی یخی طبیعی در یخچال طبیعی سیمیلان در کوه‌های آلپ در منطقه اوتزال در مرز ایتالیا و اتریش کشف شد. این مرد یخی که اوتزی نام گرفت انسانی سرگردان در عصر سنگ بوده است. جسد یخ‌زده او به همراه آثاری از شیوه زندگی ناپدید شده‌اش پیدا شد. بررسی محتویات روده او نشان داد که این مرد آخرین وعده غذایی‌اش را مدتی قبل از پیاده‌روی که مقدر بود هرگز از آنجا باز نگردد، خورده است. این خوراک، غذایی ساده بود که مقداری نان فطیر از گندم تک‌دانه، یکی از معدود غلات پرروشی که در آن زمان در زیستگاه مرد یخی استفاده می‌شد همراه با گیاه دیگری، احتمالاً سبزی‌خوردن، و کمی گوشت را شامل می‌شد.  

الیزابت استرن 

۱۹ سپتامبر ۱۹۱۵ میلادی برابر با ۲۹ شهریور ۱۲۹۴خورشیدی، الیزابت استرن، آسیب‌شناس آمریکایی کانادایی‌تبار به‌دنیا آمد. استرن از اولین آسیب‌شناسانی بود که مراحل تبدیل یک سلول از حالت طبیعی به وضعیت سرطانی کار کرد. مطالعات موفقیت‌آمیز او درباره سرطان دهانه رحم، این بیماری را از سرطانی کشنده به یکی از قابل درمان‌ترین سرطان‌ها تبدیل کرد. مطالعات او نشان داد که یک سلول طبیعی پیش‌از تبدیل‌شدن به سرطان ازطریق ۲۵۰ مرحله متمایز توسعه می‌یابد و بنابراین بررسی اینکه سلول در کدام‌یک از این مراحل قرار دارد راحت‌ترین روش تشخیص است. او اولین کسی بود که ویروس هرپس سیمپلکس را به سرطان دهانه رحم مرتبط کرد. استرن همچنین اولین کسی بود که ارتباط بین داروهای ضدبارداری خوراکی و سرطان دهانه رحم را گزارش کرد. 

رجینالد آلدوورث دالی 

۱۹ سپتامبر ۱۹۵۷ میلادی برابر با ۲۹ شهریور ۱۳۳۶ خورشیدی، رجینالد آلدوورث دالی، زمین‌شناس کانادایی‌آمریکایی که به‌طور مستقل نظریه توقف ماگمایی را توسعه داد درگذشت. توقف ماگمایی فرآیندی است که طی آن، ماگما ازطریق پوسته زمین با شکستن و نه ذوب سنگ‌های پوسته به بالا حرکت می‌کند. در نتیجه قطعات شکسته ‌سنگ‌های متراکم‌تر فرو می‌روند و فضایی را برای ظهور ماگما باقی می‌گذارند. این فرايند بسیاری از سازندهای سنگ‌های آذرین را توضیح داد. دالی به اهمیت مطالعات میدانی برای بررسی فرآیندهای زمین‌شناسی اعتقاد داشت. او نظریه خود را درباره منشاء سنگ‌های آذرین بر اساس مطالعه گسترده صدها مایل از شکل زمین قرار داد. او همچنین نظریه‌هایی را در رابطه با اثرات یخبندان بر سطح دریاها و تشکیل جزایر مرجانی ارائه کرد. کتاب دالی باعنوان سنگ‌های آذرین و منشأ که در سال ۱۹۱۴ منتشر شد سال‌ها متن آموزشی محبوبی بود. 

گوستاو کوریولیس 

۱۹ سپتامبر ۱۸۴۳ میلادی برابر با ۲۹ شهریور ۱۲۲۲ خورشیدی، گاسپار-گوستاو دو کوریولیس مهندس و ریاضیدان فرانسوی که برای اولین بار نیروی کوریولیس را توصیف کرد درگذشت. به اثر حرکت بر جسم در حال چرخش، که برای هواشناسی، بالستیک و اقیانوس‌شناسی اهمیت زیادی دارد، نیروی کوریولیس گفته می‌شود. او نشان داد همانطورکه اختلاف فشار، بادها را در مسیرهای مستقیم سوق می‌دهد، بادها مسیرهای منحنی را در سراسر زمین دنبال می‌کنند. سال ۱۸۳۵، کوریولیس برای اولین‌بار توصیفی ریاضی از این اثر ارائه کرد و آن را نیروی کوریولیس نامید. او اثبات کرد در حالی که هوا از فشار زیاد به پایین شروع به جریان می‌کند و زمین زیر آن می‌چرخد و در نتیجه باعث می‌شود که باد مسیری منحنی را دنبال کند. در نیمکره شمالی، باد به سمت راست جهت حرکت خود می‌چرخد. در نیمکره جنوبی به سمت چپ می‌چرخد. نیروی کوریولیس در استوا صفر است.