خلاصه کتاب فرزندخواندگی در قانون ایران ( نویسنده ابراهیم صنوبر )

کتاب «فرزندخواندگی در قانون ایران» اثر ابراهیم صنوبر، راهنمایی جامع برای درک عمیق قوانین و مقررات مربوط به سرپرستی و فرزندخواندگی در نظام حقوقی ایران است که به تفصیل به قانون حمایت از کودکان و نوجوانان بی سرپرست و بدسرپرست مصوب 1392 می پردازد. این اثر با هدف تبیین حقوق و تکالیف متقابل سرپرست و فرزندخوانده، ابعاد گوناگون این نهاد حمایتی را واکاوی می کند.
نهاد سرپرستی از دیرباز در جوامع بشری، از ایران باستان تا امروز، به دلیل نیازهای متقابل کودکان نیازمند و خانواده های فاقد فرزند، حضوری پررنگ داشته است. در نظام حقوقی ایران، قانون گذار با هدف حمایت از این قشر آسیب پذیر، دست به اصلاح و روزآمدسازی قوانین زده است. کتاب ابراهیم صنوبر به عنوان یک منبع تخصصی و مرجع، ابعاد مختلف فرزندخواندگی در قانون ایران را به صورتی دقیق، مستند و قابل فهم برای متخصصین حقوق و عموم مردم تشریح می کند و یک منبع کاربردی برای کسانی است که قصد فرزندخواندگی دارند یا به دنبال درک عمیق تر این موضوع حقوقی هستند.

معرفی کتاب و نویسنده: کاوشی در اثر ابراهیم صنوبر

کتاب «فرزندخواندگی در قانون ایران» اثری تخصصی و کاربردی است که توسط ابراهیم صنوبر نگاشته شده و به بررسی دقیق و تحلیلی یکی از حساس ترین نهادهای حقوقی و اجتماعی می پردازد. این کتاب نه تنها برای جامعه حقوقی، بلکه برای هر فردی که دغدغه حقوق کودک و خانواده را دارد، ارزشمند است.

درباره کتاب: قانون حمایت از کودکان و نوجوانان بی سرپرست و بدسرپرست (۱۳۹۲)

موضوع اصلی این کتاب، بررسی قانون فرزندخواندگی مصوب سال ۱۳۹۲ در نظام حقوقی ایران است. این قانون که با عنوان «قانون حمایت از کودکان و نوجوانان بی سرپرست و بدسرپرست» شناخته می شود، نقطه عطفی در تاریخ قانون گذاری ایران در حوزه حمایت از اطفال محسوب می شود. ابراهیم صنوبر در این اثر، به مقایسه این قانون با قانون سابق (مصوب ۱۳۵۳) پرداخته و نوآوری ها، تغییرات و تأکیدات جدید قانون گذار را به تفصیل مورد بحث قرار می دهد. ساختار کتاب شامل دو فصل اصلی است: فصل اول به کلیات، مفاهیم و آثار حقوقی فرزندخواندگی اختصاص دارد و فصل دوم حقوق و تکالیف متقابل سرپرست و فرزندخوانده را به صورت جامع تشریح می کند.

ابراهیم صنوبر: حقوقدان و بنیان گذار صلح

ابراهیم صنوبر، نویسنده کتاب «فرزندخواندگی در قانون ایران»، علاوه بر فعالیت های حقوقی و پژوهشی، به عنوان «پدر صلح ایران» نیز شناخته می شود و در حوزه های مختلف اجتماعی و بشردوستانه فعال است. ایشان به عنوان سفیر نیکوکاری، سفیر توسعه گردشگری، سفیر پیشگیری از اعتیاد، سفیر انسان دوستی و سفیر سلامت فعالیت دارد. فعالیت های چشمگیر صنوبر در زمینه صلح و دوستی، فرهنگ سازی در مبارزه با مشکلات اجتماعی مانند اعتیاد، تروریسم، افراط گرایی و ایدز، و همچنین بنیان گذاری مؤسسه بین المللی سفیران صلح، نشان دهنده تعهد عمیق او به مسائل حقوق بشر و حمایت های اجتماعی است. تخصص ایشان در حوزه حقوق خانواده و کودکان، اعتبار خاصی به این اثر می بخشد.

اهداف اصلی نگارش کتاب از دیدگاه نویسنده

نویسنده از نگارش این کتاب اهداف مشخصی را دنبال کرده است که در ادامه به آن ها اشاره می شود. هر نظام حقوقی به دنبال تبیین راهکارهایی است که بتواند نقش مکانیزم های جبرانی و جایگزین را ایفا کند و روابط اجتماعی را به صورت مطلوب مدیریت نماید. نهاد فرزندخواندگی نیز در همین راستا، پیوندی میان کودکان بی سرپرست و خانواده های بدون فرزند برقرار می کند و نیازها و منافع هر دو گروه را متوازن می سازد.

اهداف اصلی که ابراهیم صنوبر از نگارش و تهیه این کتاب دنبال می کند عبارتند از:

1. بررسی جامع حقوق فرزندخوانده در مقابل فرزندپذیر (سرپرست) مطابق با قانون حمایت از کودکان و نوجوانان بی سرپرست و بدسرپرست مصوب سال ۱۳۹۲.
2. تشریح تکالیف سرپرست در مقابل فرزندخوانده بر اساس مفاد قانون حمایت از کودکان و نوجوانان بی سرپرست و بدسرپرست مصوب سال ۱۳۹۲.
3. تحلیل و تبیین ضمانت اجرای حقوق فرزندخوانده و تکالیف سرپرست در قانون جدید، با هدف اطمینان از رعایت و اجرای صحیح این مقررات.

سیر تحولات و مفاهیم بنیادین فرزندخواندگی در ایران (خلاصه فصل اول کتاب)

فصل اول کتاب به مفاهیم و کلیات فرزندخواندگی اختصاص دارد و با بررسی سیر تاریخی این نهاد آغاز می شود. در این بخش، خواننده با تاریخچه فرزندخواندگی در فرهنگ ها و ادیان مختلف آشنا می شود و سپس به تحولات آن در نظام حقوقی ایران می پردازد. این درک تاریخی به فهم بهتر جایگاه کنونی فرزندخواندگی و سرپرستی در قوانین ایران کمک می کند.

پیشینه تاریخی فرزندخواندگی: از باستان تا اسلام

نهاد سرپرستی یا فرزندخواندگی، تاریخی طولانی در تمدن های بشری دارد. این نهاد در ایران باستان و تمدن های قدیمی مانند مصر و قوم بنی اسرائیل با کارکردهای متفاوتی وجود داشته است. در دوران پیش از اسلام نیز در شبه جزیره عربستان، تبنی (فرزندخواندگی) با هدف انتقال نسب و حقوق مادی رواج داشت. با ظهور اسلام، مفهوم تبنی که به معنای ایجاد رابطه نسبی حقیقی بود، باطل شد؛ اما اسلام همواره بر سرپرستی و کفالت ایتام و کودکان نیازمند تأکید فراوان داشته و آن را عملی پسندیده و دارای اجر معنوی می دانسته است. این تفاوت اساسی میان تبنی (که نسب را تغییر می دهد) و سرپرستی (که صرفاً جنبه حمایتی و تربیتی دارد) مبنای دیدگاه حقوقی ایران است.

تعاریف کلیدی در قانون سرپرستی

درک صحیح مفاهیم و اصطلاحات حقوقی، بنیان هر بحث حقوقی است. قانون گذار ایرانی در قانون ۱۳۹۲ تلاش کرده است تا این مفاهیم را به صورت دقیق تعریف کند:

• فرزندخواندگی و سرپرستی: در نظام حقوقی ایران، واژه «سرپرستی» برای بیان رابطه ای حمایتی و جایگزین برای والدین حقیقی به کار می رود و با مفهوم سنتی «فرزندخواندگی» که در برخی نظام های حقوقی جهان به معنای ایجاد رابطه نسبی حقیقی است، تفاوت دارد. هدف اصلی سرپرستی، تأمین مصالح عالیه کودک و حمایت از اوست.
• فرزندخوانده: کودکی است که طبق حکم مراجع قضایی، تحت سرپرستی خانواده ای قرار می گیرد و از حمایت های مالی و غیرمالی آن ها بهره مند می شود.
• سرپرست: فرد یا زوجینی هستند که مسئولیت نگهداری و تربیت فرزندخوانده را بر عهده می گیرند.
• سرپرست منحصر: به سرپرستی اطلاق می شود که فقط یکی از زوجین یا یک فرد مجرد (مانند یک زن مجرد) مسئولیت سرپرستی را بر عهده می گیرد.
• کودک بی سرپرست: کودکی که پدر و مادر یا جد پدری او در قید حیات نباشند، یا شناخته شده نباشند، یا به هر دلیلی قادر به سرپرستی نباشند.
• کودک بدسرپرست: کودکی که دارای سرپرست قانونی است، اما سرپرستان او صلاحیت لازم برای نگهداری و تربیت را ندارند یا به هر دلیلی از انجام وظایف خود سر باز می زنند و مصالح کودک در خطر است.
• قرار سرپرستی: حکم موقتی است که توسط دادگاه صادر می شود و کودک را برای یک دوره آزمایشی (معمولاً شش ماهه) به متقاضیان سرپرستی واگذار می کند تا صلاحیت آن ها در عمل نیز احراز شود.

آثار حقوقی فرزندخواندگی: نسب، ارث و نکاح

یکی از مهم ترین بخش های کتاب، تحلیل آثار حقوقی فرزندخواندگی است که پیامدهای مهمی در روابط خانوادگی ایجاد می کند:

آثار فرزندخواندگی از منظر نسب: در حقوق ایران، سرپرستی رابطه نسبی حقیقی میان فرزندخوانده و سرپرست ایجاد نمی کند. این بدان معناست که فرزندخوانده از نظر شرعی و قانونی، فرزند بیولوژیکی سرپرست محسوب نمی شود. این موضوع از لحاظ محرمیت نیز حائز اهمیت است؛ به طور کلی، رابطه سرپرستی به تنهایی موجب محرمیت نمی شود، مگر اینکه با تدابیر شرعی مانند شیرخوارگی یا ازدواج موقت، محرمیت ایجاد گردد.

آثار فرزندخواندگی از منظر ارث: بر مبنای عدم ایجاد رابطه نسبی حقیقی، فرزندخوانده از سرپرست خود ارث نمی برد و سرپرست نیز از فرزندخوانده ارث نمی برد. تنها راه برای توارث، وصیت قانونی است؛ سرپرست می تواند تا یک سوم اموال خود را برای فرزندخوانده وصیت کند. این بخش از قانون صراحتاً عدم توارث را بیان می کند.

آثار فرزندخواندگی از منظر حرمت نکاح: بحث در مورد حرمت نکاح میان فرزندخوانده و سرپرست یکی از موضوعات مهم و گاه جنجالی در جامعه حقوقی و اجتماعی ایران است.

بر اساس ماده ۲۷ قانون حمایت از کودکان و نوجوانان بی سرپرست و بدسرپرست مصوب ۱۳۹۲، «فرزندخوانده از حیث حرمت نکاح در حکم فرزند حقیقی محسوب نمی گردد و در صورت رعایت تدابیر شرعی، ازدواج با وی بلامانع است.»

این ماده به این معناست که چون رابطه نسبی حقیقی ایجاد نشده، مانعی برای ازدواج از منظر شرعی و قانونی وجود ندارد. با این حال، نویسنده با استناد به مبانی دینی و آیات قرآن، بر این نکته تأکید می کند که فرزندخواندگی در شمار موانع نکاح محسوب نشده و از این رو، نکاح با فرزندخوانده مباح است، البته با رعایت تدابیر و شرایط شرعی که در فقه شیعه برای ایجاد محرمیت یا ازدواج مطرح است.

شرایط و مراحل قانونی سرپرستی: گام به گام تا حکم نهایی

یکی از مهم ترین بخش های کتاب ابراهیم صنوبر، تشریح دقیق شرایط و تشریفات قانونی لازم برای فرزندخواندگی و سرپرستی است. این بخش برای متقاضیان سرپرستی، وکلا و کارشناسان ذیربط از اهمیت بالایی برخوردار است و راهنمایی گام به گام برای طی کردن مراحل قانونی فراهم می کند.

شرایط عمومی متقاضیان سرپرستی

برای آغاز فرایند سرپرستی، متقاضیان باید دارای شرایط عمومی باشند که تضمین کننده مصالح عالیه کودک است:

• جلب نظر و بررسی سازمان بهزیستی: اولین گام، مراجعه به سازمان بهزیستی و تشکیل پرونده است. این سازمان مسئولیت بررسی صلاحیت های اولیه متقاضیان و انجام تحقیقات اجتماعی را بر عهده دارد.
• رعایت مصالح عالیه کودک: تمام مراحل فرزندخواندگی باید با محوریت منافع و مصالح عالیه کودک انجام شود. این به معنای تأمین نیازهای عاطفی، جسمی، روانی و تربیتی کودک است.
• اشتراک در دین: طبق قانون، متقاضیان سرپرستی و فرزندخوانده باید از نظر دین مشترک باشند. البته در موارد استثنایی و با رعایت مصلحت کودک، امکان سرپرستی توسط اقلیت های دینی نیز وجود دارد.
• اذن رهبری: در خصوص سرپرستی کودکان مسلمان توسط سرپرستان غیرمسلمان، اذن رهبری (که در حال حاضر به صورت اذن کلی صادر شده است) ضروری است. کفایت این اذن کلی برای تسهیل فرایند سرپرستی مورد بحث قرار گرفته است.

شرایط اختصاصی فرزندپذیر (سرپرست)

علاوه بر شرایط عمومی، متقاضیان سرپرستی باید دارای شرایط اختصاصی زیر نیز باشند:

• وضعیت تأهل: اصل بر سرپرستی توسط زوجین است. با این حال، قانون ۱۳۹۲ در مواردی خاص، امکان سرپرستی توسط زن مجرد را نیز پیش بینی کرده است، در صورتی که حداقل ۳۰ سال سن داشته باشد.
• سن فرزندخواه: سن حداقل ۳۰ سال برای سرپرستان و نیز وجود حداقل ۲۰ سال اختلاف سنی بین سرپرست و فرزندخوانده از شروط مهم است.
• داشتن یا نداشتن فرزند: در گذشته، داشتن فرزند مانعی برای سرپرستی محسوب می شد؛ اما در قانون جدید، این شرط انعطاف پذیرتر شده و در شرایط خاص و با تشخیص مراجع ذی صلاح، زوجین دارای فرزند نیز می توانند سرپرستی را بر عهده بگیرند.
• توانایی مالی کافی: سرپرست باید توانایی مالی لازم برای تأمین معاش، آموزش و تربیت کودک را داشته باشد. این توانایی مالی توسط سازمان بهزیستی و دادگاه بررسی می شود.
• سلامت جسمی، روانی و صلاحیت اخلاقی: متقاضیان باید از سلامت کامل جسمی و روانی برخوردار باشند و سابقه بیماری های خاص یا اعتیاد نداشته باشند. همچنین، صلاحیت اخلاقی و عدم سابقه کیفری مؤثر از دیگر شروط اساسی است.
• تابعیت ایرانی و اقامت: متقاضیان سرپرستی باید تابعیت جمهوری اسلامی ایران را داشته باشند و در ایران اقامت دائم داشته باشند.

شرایط مربوط به فرزندخوانده

کودکی که قرار است تحت سرپرستی قرار گیرد نیز باید دارای شرایط خاصی باشد:

• سن فرزندخوانده: معمولاً کودکانی که تا سن ۱۶ سالگی هستند، می توانند تحت سرپرستی قرار گیرند. در موارد خاص و با تشخیص دادگاه، برای کودکان بزرگتر نیز ممکن است.
• فقدان اولیای قانونی یا عدم صلاحیت آنان: کودک باید بی سرپرست باشد (پدر و مادر یا جد پدری او در قید حیات نباشند یا شناخته نشوند) یا بدسرپرست باشد (اولیای قانونی او صلاحیت نگهداری و تربیت را نداشته باشند یا از وظایف خود کوتاهی کنند).

تشریفات و مراحل صدور حکم سرپرستی

فرایند فرزندخواندگی شامل مراحل اداری و قضایی مشخصی است که رعایت دقیق آن ها ضروری است:

1. ارائه تقاضا و بررسی های اولیه: متقاضیان با مراجعه به سازمان بهزیستی، تقاضای خود را ثبت می کنند. سازمان بهزیستی پس از انجام مصاحبه ها و بررسی های اولیه، پرونده ای برای متقاضیان تشکیل می دهد.
2. تحقیق و احراز شایستگی: سازمان بهزیستی تحقیقات محلی، پزشکی، روان شناختی و اجتماعی گسترده ای را در مورد متقاضیان انجام می دهد تا از صلاحیت آن ها اطمینان حاصل کند.
3. تعیین دادگاه صالح و رسیدگی: پس از تأیید صلاحیت توسط بهزیستی، پرونده به دادگاه خانواده صالح ارجاع می شود. دادگاه نیز تحقیقات لازم را انجام داده و با تشکیل جلسه رسیدگی، به موضوع می پردازد.
4. صدور «قرار سرپرستی آزمایشی» و دوره آن: در صورت احراز صلاحیت، دادگاه ابتدا «قرار سرپرستی آزمایشی» برای یک دوره شش ماهه صادر می کند. در این مدت، کودک به متقاضیان سپرده می شود و سازمان بهزیستی بر وضعیت کودک و عملکرد سرپرستان نظارت می کند.
5. صدور «حکم سرپرستی» نهایی: پس از اتمام دوره آزمایشی و در صورت رضایت سازمان بهزیستی از عملکرد سرپرستان و مشاهده مصالح کودک، دادگاه «حکم سرپرستی» نهایی را صادر می کند و کودک به صورت دائم تحت سرپرستی خانواده قرار می گیرد.

سلب و فسخ سرپرستی: موارد و مراجع قانونی

قانون گذار برای حمایت از مصالح کودک، مواردی را برای سلب یا فسخ سرپرستی پیش بینی کرده است:

• فسخ حکم سرپرستی: حکم سرپرستی در مواردی مانند عدم رعایت تعهدات از سوی سرپرست، تغییر مصالح کودک، سوءرفتار، یا بیماری های صعب العلاج سرپرست که مانع نگهداری می شود، قابل فسخ است. مرجع صالح برای فسخ حکم سرپرستی، دادگاه خانواده است.
• فسخ قرار سرپرستی: در دوران آزمایشی، اگر سازمان بهزیستی یا دادگاه تشخیص دهند که مصالح کودک در خطر است یا سرپرستان صلاحیت لازم را ندارند، می توانند قرار سرپرستی را فسخ کنند. مرجع صالح برای فسخ قرار سرپرستی نیز دادگاه خانواده است.

حقوق و تکالیف متقابل فرزندخوانده و سرپرست (خلاصه فصل دوم کتاب)

فصل دوم کتاب «فرزندخواندگی در قانون ایران» به تشریح جامع حقوق و تکالیف متقابل فرزندخوانده و سرپرست می پردازد. این بخش از کتاب برای تمامی افرادی که درگیر نهاد سرپرستی هستند، اعم از سرپرستان، فرزندخواندگان، وکلا و مشاوران، بسیار حیاتی است.

حقوق غیرمالی فرزندخوانده و تعهدات سرپرست

فرزندخوانده دارای حقوق غیرمالی متعددی است که سرپرست وظیفه رعایت و تأمین آن ها را دارد:

• حق نگهداری و حضانت: سرپرست موظف است نگهداری و حضانت فرزندخوانده را بر عهده بگیرد. اگرچه حضانت فرزندخوانده با حضانت فرزند نسبی تفاوت هایی دارد، اما اصول کلی مراقبت و نگهداری پابرجا است و سرپرست باید محیطی امن و سالم برای رشد کودک فراهم کند.
• حق تربیت صحیح و رعایت شئونات مذهبی: سرپرست مکلف به تربیت صحیح فرزندخوانده مطابق با موازین اخلاقی، فرهنگی و مذهبی جامعه است. این شامل فراهم آوردن امکانات تحصیلی و تربیتی مناسب نیز می شود.
• حق اخذ اوراق هویتی جدید: فرزندخوانده می تواند از نام خانوادگی سرپرست خود استفاده کند و شناسنامه جدیدی با نام خانوادگی سرپرست برای او صادر می شود. این امر در ایجاد احساس تعلق و هویت برای کودک بسیار مؤثر است.
• حق خروج از کشور با اجازه سرپرست: همانند فرزندان نسبی، خروج فرزندخوانده از کشور نیازمند اجازه سرپرست قانونی او است.

حقوق مالی فرزندخوانده و تعهدات مالی سرپرست

یکی از مهم ترین وظایف سرپرست، تأمین حقوق مالی فرزندخوانده است که در قانون ۱۳۹۲ با نوآوری های بیشتری مورد توجه قرار گرفته است:

• تأمین مالی و پرداخت نفقه: سرپرست مکلف است نفقه فرزندخوانده را به طور کامل تأمین کند. این نفقه شامل خوراک، پوشاک، مسکن، هزینه های درمانی و تحصیلی است و مشابه نفقه فرزند نسبی، بر عهده سرپرست است.
• بیمه عمر سرپرست به نفع کودک و نوجوان: یکی از مهم ترین نوآوری های قانون ۱۳۹۲، تکلیف سرپرست به بیمه عمر خود به نفع فرزندخوانده است. این اقدام تضمین کننده آینده مالی کودک در صورت فوت سرپرست است و نشان دهنده نگاه حمایتی قوی تر قانون جدید است.
• استمرار برخورداری از مزایای ناشی از بی سرپرست بودن: در صورتی که فرزندخوانده قبل از سرپرستی از مزایای خاصی (مانند مستمری ها، کمک هزینه ها یا بورسیه های تحصیلی) به دلیل بی سرپرست بودن برخوردار بوده، این مزایا پس از سرپرستی نیز باید برای او استمرار یابد.
• برخورداری از مزایای بیمه پایه و بیمه تکمیلی سرپرست: فرزندخوانده از تمامی مزایای بیمه پایه و تکمیلی سرپرست خود برخوردار خواهد شد، که شامل پوشش های درمانی و بهداشتی است.
• حق برخورداری از مزایای ناشی از فوت سرپرست تا تعیین سرپرست جدید: در صورت فوت سرپرست، فرزندخوانده حق دارد تا زمان تعیین سرپرست جدید، از مزایای مالی و حمایت های لازم برخوردار باشد تا خللی در زندگی او ایجاد نشود.

تکالیف فرزندخوانده و حقوق سرپرست

رابطه سرپرستی یک رابطه متقابل است و همانطور که فرزندخوانده حقوقی دارد، تکالیفی نیز بر عهده اوست و سرپرست نیز دارای حقوقی است:

• تکالیف کودک و نوجوان تحت سرپرستی در مقابل سرپرست: فرزندخوانده مکلف است در حدود معقول و شرعی، به سرپرست خود احترام بگذارد و از او اطاعت کند. این تکالیف در راستای حفظ نظم خانواده و تربیت صحیح کودک است.
• حق سرپرست در برخورداری از حق اولاد و مرخصی دوره مراقبت: سرپرستان قانونی از مزایایی مانند حق اولاد (که در حقوق کار و بیمه لحاظ می شود) و مرخصی دوره مراقبت (مشابه مرخصی زایمان) برخوردار می شوند. این مزایا با هدف تشویق و حمایت از خانواده های داوطلب سرپرستی پیش بینی شده اند.

نوآوری ها و امتیازات قانون ۱۳۹۲: گامی رو به جلو در حمایت از کودکان

قانون حمایت از کودکان و نوجوانان بی سرپرست و بدسرپرست مصوب ۱۳۹۲، در مقایسه با قانون ۱۳۵۳، تحولات و نوآوری های چشمگیری را به همراه داشته است. این تغییرات نشان دهنده رویکرد مترقی تر و حمایتی تر قانون گذار نسبت به کودکان نیازمند است و نقاط قوت قابل توجهی را در این حوزه ایجاد کرده است.

یکی از مهم ترین نوآوری ها، گسترش شمول قانون به «کودکان بدسرپرست» است. در گذشته، تنها کودکان بی سرپرست مورد حمایت قرار می گرفتند، اما قانون جدید با گنجاندن کودکان بدسرپرست، دایره حمایتی خود را وسیع تر کرده و امکان مداخله قانونی برای نجات کودکانی که در معرض آسیب هستند را فراهم آورده است. این امر به حفظ مصالح عالیه کودک و پیشگیری از آسیب های اجتماعی کمک شایانی می کند.
همچنین، ارتقاء حمایت های مالی و بیمه ای از فرزندخوانده و سرپرست از دیگر نقاط قوت این قانون است. تکلیف سرپرست به بیمه عمر به نفع کودک و برخورداری فرزندخوانده از مزایای بیمه پایه و تکمیلی سرپرست، تضمین کننده آینده ای باثبات تر برای کودک است. جامعیت بیشتر در شرایط و تشریفات فرزندخواندگی، از جمله امکان سرپرستی توسط زن مجرد و انعطاف پذیری در مورد داشتن فرزند توسط متقاضیان، از دیگر نوآوری هایی است که این قانون را به ابزاری کارآمدتر برای حمایت از کودکان تبدیل کرده است.

نتیجه گیری: اهمیت و جایگاه «فرزندخواندگی در قانون ایران»

کتاب «فرزندخواندگی در قانون ایران» اثر ارزشمند ابراهیم صنوبر، نه تنها یک منبع آکادمیک و حقوقی مهم است، بلکه راهنمایی جامع و کاربردی برای تمامی کسانی است که به نحوی با نهاد سرپرستی و فرزندخواندگی سروکار دارند. این کتاب با تحلیل دقیق قانون حمایت از کودکان و نوجوانان بی سرپرست و بدسرپرست مصوب ۱۳۹۲، ابعاد مختلف این نهاد را از پیشینه تاریخی و مفاهیم بنیادین گرفته تا شرایط، تشریفات و حقوق و تکالیف متقابل، به صورتی شفاف و مستند روشن می سازد.

این اثر به خوبی نشان می دهد که نهاد سرپرستی، نقشی حیاتی در حمایت از کودکان نیازمند و ایجاد کانون گرم خانواده برای آن ها ایفا می کند و در عین حال، به نیازهای عاطفی خانواده های داوطلب فرزندپذیری نیز پاسخ می دهد. نوآوری های قانون ۱۳۹۲ که در این کتاب به تفصیل بررسی شده اند، گام های مهمی در جهت تقویت حقوق کودکان و گسترش چتر حمایتی قانون گذار بر سر آن ها محسوب می شود. برای متخصصین حقوقی، وکلا، قضات و دانشجویان، این کتاب یک مرجع قابل اعتماد و برای خانواده هایی که قصد فرزندخواندگی دارند، راهنمایی ضروری است. افزایش آگاهی عمومی از این قوانین، به پایداری خانواده و سلامت جامعه کمک شایانی خواهد کرد.