نمونه وصیت نامه دست نویس

تنظیم وصیت نامه دست نویس، روشی برای بیان خواسته های فرد درباره اموال و دیون خود پس از درگذشت است که اعتبار قانونی دارد. این سند، اگرچه نیازی به ثبت رسمی ندارد، اما باید تمامی شرایط شکلی و ماهوی قانونی را دارا باشد تا پس از فوت وصیت کننده، قابل استناد و اجرا باشد و از بروز اختلافات احتمالی میان ورثه جلوگیری کند.

اهمیت وصیت کردن، هم از منظر شرعی و هم از دیدگاه قانونی، بر کسی پوشیده نیست. در تعالیم اسلامی، وصیت به عنوان یک سنت حسنه و فرصتی برای جبران کوتاهی ها و ادای حقوق دیگران معرفی شده است. پیامبر اکرم (ص) فرموده اند: «سزاوار نیست مسلمانی شب را صبح کند، مگر اینکه وصیت او زیر سرش باشد.» این تأکیدات نشان از نقش حیاتی وصیت در تأمین آرامش خاطر وصیت کننده و جلوگیری از نزاع و سرگردانی ورثه دارد. از جنبه حقوقی نیز، قانون مدنی ایران وصیت را به رسمیت شناخته و شرایطی را برای صحت و نفوذ آن تعیین کرده است.

وصیت نامه دست نویس یا عادی، به دلیل سادگی در تنظیم و عدم نیاز به مراجع رسمی، مورد توجه بسیاری از افراد است. اما همین سادگی می تواند در صورت عدم رعایت دقیق موازین قانونی، منجر به ابطال یا بی اعتباری آن شود. در این مقاله، به تفصیل به تعریف، شرایط، اجزا و نکات حقوقی مهم در تنظیم یک نمونه وصیت نامه دست نویس معتبر و کارآمد خواهیم پرداخت.

وصیت نامه دست نویس: تعریف و اعتبار قانونی آن

وصیت نامه دست نویس، که در قانون مدنی ایران با عنوان وصیت نامه عادی شناخته می شود، نوعی از وصیت نامه است که تماماً به خط خود وصیت کننده نوشته می شود. این سند حقوقی، بدون نیاز به حضور در دفترخانه اسناد رسمی یا مراجع قضایی، تنها با رعایت سه شرط اساسی که قانون تعیین کرده است، اعتبار پیدا می کند. هدف اصلی از تنظیم چنین وصیت نامه ای، تعیین تکلیف اموال، دیون و خواسته های فرد پس از فوت اوست، تا از سردرگمی و اختلافات احتمالی میان ورثه جلوگیری شود.

وصیت نامه دست نویس چیست؟

وصیت نامه دست نویس سندی است که فرد (وصیت کننده) با خط خود، خواسته هایش را در مورد چگونگی اداره اموال و دارایی ها، پرداخت دیون، انجام امور خیر یا سایر امور مربوط به خود پس از مرگش، مکتوب می کند. ویژگی های اصلی این نوع وصیت نامه عبارت اند از:

• تماماً به خط وصیت کننده باشد: از ابتدا تا انتها، تمامی متن وصیت نامه باید با دستخط خود وصیت کننده نگاشته شده باشد. این شرط برای اثبات اصالت سند بسیار حائز اهمیت است.
• امضای وصیت کننده: در انتهای وصیت نامه، امضای کامل و مشخص وصیت کننده باید درج شده باشد. امضا نشان دهنده تأیید نهایی و اراده وصیت کننده بر مفاد سند است.
• تاریخ دقیق: روز، ماه و سال نگارش وصیت نامه باید به صورت دقیق، هم به عدد و هم به حروف، در آن قید شود. اهمیت تاریخ در مواردی که چند وصیت نامه از یک فرد وجود دارد، برای تعیین آخرین اراده او، بسیار مهم است.

اعتبار قانونی وصیت نامه دست نویس

قانون مدنی ایران، وصیت نامه دست نویس را به عنوان یکی از انواع وصیت نامه های معتبر به رسمیت می شناسد. ماده 828 قانون مدنی تصریح می کند: وصیت نامه عادی باید تماماً به خط موصی نوشته شده و دارای تاریخ به خط موصی و امضای او باشد. این ماده، شرایط سه گانه فوق را برای اعتبار این نوع وصیت نامه الزامی می داند.

اعتبار این وصیت نامه در مراجع قضایی، منوط به اثبات اصالت آن است. به این معنا که پس از فوت وصیت کننده، ورثه یا ذی نفعان باید صحت خط و امضای وصیت کننده را در دادگاه اثبات کنند. این اثبات می تواند از طریق شهادت شهود آگاه به خط وصیت کننده، کارشناسی خط و امضا، یا اقرار سایر ورثه انجام شود. در صورت اثبات اصالت، وصیت نامه دست نویس به اندازه یک وصیت نامه رسمی، دارای اعتبار و قابلیت اجرا خواهد بود. در واقع، آنچه اهمیت دارد، اطمینان از این است که سند واقعاً توسط متوفی و با اراده او نگاشته شده است.

مزایا و معایب وصیت نامه عادی

هرچند وصیت نامه دست نویس روشی ساده و در دسترس است، اما مانند هر سند حقوقی دیگری، مزایا و معایب خاص خود را دارد که شناخت آن ها پیش از تنظیم، ضروری است.

مزایای وصیت نامه دست نویس:

1. سادگی و سرعت: تنظیم آن نیازی به مراجعه به نهادهای دولتی یا صرف زمان زیاد ندارد. فرد می تواند در هر زمان و مکانی آن را بنویسد.
2. عدم نیاز به هزینه های رسمی: برخلاف وصیت نامه رسمی که مستلزم پرداخت حق الثبت و سایر هزینه های دفتری است، وصیت نامه دست نویس هزینه ای ندارد.
3. حفظ محرمانگی اولیه: محتوای وصیت نامه تا زمان فوت وصیت کننده، تنها در اختیار اوست و می تواند آن را در محلی امن و شخصی نگهداری کند.
4. انعطاف پذیری: وصیت کننده می تواند هر زمان که بخواهد، آن را تغییر دهد، تکمیل کند یا وصیت نامه جدیدی بنویسد و وصایای قبلی را باطل کند.

معایب وصیت نامه دست نویس:

1. احتمال بروز اختلاف در اثبات اصالت: اصلی ترین عیب آن، دشواری اثبات صحت خط و امضا در دادگاه است. ممکن است ورثه یا سایر ذی نفعان، اصالت آن را انکار کنند که این امر مستلزم صرف وقت و هزینه برای کارشناسی و دادرسی است.
2. امکان ابطال در صورت عدم رعایت شرایط: اگر یکی از سه شرط اصلی (خط، امضا، تاریخ) رعایت نشود، وصیت نامه از درجه اعتبار ساقط شده و باطل خواهد بود.
3. عدم قطعیت در اجرا: در مواردی که خط وصیت کننده ناخوانا باشد یا تاریخ و امضا واضح نباشد، ممکن است اجرای وصیت با مشکل مواجه شود.
4. خطر گم شدن یا از بین رفتن: به دلیل نگهداری شخصی، احتمال گم شدن، سرقت یا از بین رفتن وصیت نامه بر اثر حوادثی مانند آتش سوزی وجود دارد.

با وجود سادگی، تنظیم دقیق و کامل وصیت نامه دست نویس با رعایت تمامی جوانب قانونی و شرعی، تضمین کننده اجرای صحیح خواسته های وصیت کننده پس از فوت است و از بروز اختلافات آتی جلوگیری می کند.

شرایط اساسی برای تنظیم وصیت نامه دست نویس معتبر

برای اینکه یک وصیت نامه دست نویس دارای اعتبار قانونی باشد و بتوان پس از فوت وصیت کننده به مفاد آن استناد کرد، رعایت دقیق شرایط شکلی و ماهوی آن الزامی است. این شرایط، ضمانت اجرایی برای اصالت و صحت اراده وصیت کننده محسوب می شوند و قانون گذار برای جلوگیری از سوءاستفاده ها و اختلافات بعدی، آن ها را وضع کرده است.

شرایط شکلی وصیت نامه دست نویس (قانون مدنی)

قانون مدنی ایران در ماده 828 خود، سه شرط اساسی را برای اعتبار شکلی وصیت نامه دست نویس (عادی) برشمرده است که تخلف از هر یک، می تواند منجر به ابطال وصیت نامه شود:

1. تماماً به خط وصیت کننده باشد: این شرط به معنای آن است که کل متن وصیت نامه، از ابتدا تا انتها، باید با دستخط خود وصیت کننده نگاشته شده باشد. حتی اگر بخشی از متن توسط شخص دیگری نوشته شود یا از قبل تایپ شده و وصیت کننده صرفاً آن را امضا کند، وصیت نامه فاقد اعتبار خواهد بود. این شرط برای اثبات قطعی انتساب وصیت به متوفی و جلوگیری از هرگونه جعل یا دستکاری تعبیه شده است.
2. امضای وصیت کننده: در ذیل متن وصیت نامه، امضای کامل و خوانای وصیت کننده باید وجود داشته باشد. این امضا، تأییدکننده نهایی مفاد وصیت و ابراز اراده قطعی وصیت کننده است. گاهی اوقات افراد به جای امضا از اثر انگشت استفاده می کنند که در صورت اثبات تعلق اثر انگشت به وصیت کننده، می تواند به عنوان امضا تلقی شود، اما امضا به مفهوم رایج آن، ارجحیت دارد.
3. تاریخ دقیق نگارش: درج تاریخ کامل (روز، ماه، سال) به صورت دقیق و به خط وصیت کننده، از اهمیت بالایی برخوردار است. تاریخ باید هم به عدد و هم به حروف ذکر شود تا جای ابهامی باقی نماند. این شرط به ویژه زمانی اهمیت پیدا می کند که وصیت کننده چندین وصیت نامه داشته باشد؛ در این صورت، آخرین وصیت نامه با تاریخ مؤخر، اراده نهایی او محسوب می شود و وصیت نامه های قبلی را باطل می کند، مگر اینکه در وصیت نامه جدید به بقای برخی مفاد وصایای پیشین تصریح شده باشد.

شرایط ماهوی وصیت کننده و موصی به

علاوه بر شرایط شکلی، شرایط ماهوی نیز برای صحت و نفوذ وصیت نامه ضروری است که مربوط به اهلیت وصیت کننده و ماهیت موضوع وصیت (موصی به) می شود:

1. صحت عقل و اختیار وصیت کننده: وصیت کننده در زمان تنظیم وصیت نامه باید دارای اهلیت کامل باشد؛ یعنی در کمال صحت عقل، هوشیاری و اراده آزاد قرار داشته باشد. وصیت افراد سفیه (کسانی که در امور مالی خود رشید نیستند)، محجور (مانند دیوانگان و صغار)، یا وصیتی که تحت اکراه و اجبار صورت گرفته باشد، باطل است. این شرط، تضمین کننده این است که تصمیمات اتخاذ شده، از روی آگاهی و قصد واقعی بوده است.
2. عدم وصیت بر مال غیر: وصیت کننده تنها می تواند نسبت به اموال و دارایی های خود وصیت کند. وصیت بر مال دیگری، فاقد اثر قانونی است و نافذ نخواهد بود، مگر با اجازه مالک اصلی مال. این قاعده، بدیهی است و منطبق با اصول مالکیت در قانون است.
3. حدود وصیت به ثلث اموال: یکی از مهمترین قواعد در وصیت تملیکی (وصیت بر انتقال مالکیت مال)، قاعده ثلث است. بر اساس این قاعده، وصیت کننده تنها می تواند تا یک سوم (یک دانگ) از کل اموال خود را برای امور دلخواه (مانند امور خیریه، وصیت به غیر وارث، یا وصیت به یکی از ورثه بیش از سهم الارث قانونی) وصیت کند. اگر وصیت بیش از ثلث باشد، نفوذ آن منوط به اجازه و رضایت تمامی ورثه پس از فوت وصیت کننده است. در صورت عدم رضایت ورثه، تنها به میزان ثلث از وصیت اجرا خواهد شد.
4. عدم وصیت بر امر نامشروع: موضوع وصیت (موصی به) باید مشروع و قانونی باشد. وصیت بر انجام فعلی که در شرع یا قانون ممنوع است یا منجر به تضییع حقوق دیگران می شود، باطل خواهد بود. به عنوان مثال، وصیت بر خرید و فروش مواد مخدر یا انجام فعلی که مخالف نظم عمومی و اخلاق حسنه است، فاقد اعتبار است.

اجزای یک نمونه وصیت نامه دست نویس جامع و کامل

برای تنظیم یک وصیت نامه دست نویس کامل و بدون ابهام، لازم است تمامی بخش های مرتبط با اموال، دیون، و خواسته های وصیت کننده به طور دقیق و منظم ذکر شود. ساختار زیر می تواند به عنوان راهنمایی برای نگارش یک وصیت نامه جامع مورد استفاده قرار گیرد.

مقدمه وصیت نامه و مشخصات وصیت کننده

هر وصیت نامه ای باید با یک مقدمه مناسب آغاز شود که هدف و قصد وصیت کننده را نشان دهد و سپس به معرفی کامل او بپردازد:

• شروع با نام و یاد خدا: معمولاً با عبارت بسم الله الرحمن الرحیم یا مشابه آن آغاز می شود.
• اقرار به اصول دین و مذهب: در صورت تمایل به جنبه شرعی وصیت، می توان با شهادت به وحدانیت خداوند، نبوت پیامبر اسلام (ص)، امامت ائمه اطهار (ع) و سایر عقاید اسلامی (اصول و فروع دین) آغاز کرد.
• مشخصات کامل وصیت کننده: این بخش شامل نام، نام خانوادگی، نام پدر، شماره شناسنامه، کد ملی، تاریخ تولد، محل اقامت دقیق (آدرس کامل)، و وضعیت تأهل وصیت کننده است. دقت در این جزئیات برای شناسایی unequivocal وصیت کننده حیاتی است.
• تأکید بر سلامت عقل و اراده: ذکر عبارتی مانند اینجانب در کمال صحت و سلامت جسمی و روانی و با اختیار و اراده کامل، اقدام به نگارش این وصیت نامه می نمایم یا مشابه آن، بر صحت ماهوی وصیت نامه تأکید می کند.
• تاریخ نگارش وصیت نامه: همانطور که قبلاً ذکر شد، درج تاریخ دقیق (روز، ماه، سال) به عدد و حروف الزامی است و باید به خط وصیت کننده باشد.

معرفی وصی، ناظر و قیم (با ذکر وظایف)

تعیین تکلیف اموال و اجرای وصایا پس از فوت، نیازمند فرد یا افرادی امین و مورد اعتماد است. در این بخش، باید مشخصات و وظایف این افراد به وضوح بیان شود:

• وصی: فردی است که مسئولیت اجرای مفاد وصیت نامه را بر عهده دارد. باید مشخصات کامل او (نام، نام خانوادگی، نام پدر، کد ملی، نسبت با وصیت کننده، آدرس و شماره تماس) ذکر شود. همچنین، حدود وظایف و اختیارات وصی باید به طور دقیق تعیین شود؛ مثلاً وصی مسئول پرداخت دیون، جمع آوری مطالبات، اجرای وصایای مالی و تقسیم اموال مطابق این وصیت نامه است.
• ناظر: در صورت تمایل، می توان فردی را به عنوان ناظر بر عملکرد وصی تعیین کرد تا بر حسن اجرای وظایف وصی نظارت داشته باشد. مشخصات کامل ناظر نیز باید قید شود. وظیفه ناظر معمولاً نظارتی است و دخالت مستقیم در امور اجرایی ندارد، مگر اینکه در وصیت نامه اختیارات بیشتری به او داده شده باشد.
• قیم: اگر وصیت کننده فرزندان صغیر یا محجور داشته باشد، می تواند برای آن ها قیم تعیین کند. مشخصات کامل قیم و وظایف او در خصوص نگهداری و تربیت فرزندان و اداره اموال آن ها باید ذکر شود.

فهرست دقیق اموال و دارایی ها

یکی از مهمترین بخش های وصیت نامه، فهرست دقیق و کامل اموال و دارایی هاست تا از هرگونه ابهام یا اختلاف در آینده جلوگیری شود:

• اموال منقول: شامل خودرو، موجودی حساب های بانکی، سهام، اوراق بهادار، طلا، جواهرات، لوازم منزل و هرگونه شیء قابل جابجایی. مشخصات کامل هر یک (مدل خودرو، شماره پلاک، نام بانک و شماره حساب، تعداد سهام، مشخصات طلا و جواهرات و محل نگهداری) باید ذکر شود.
• اموال غیرمنقول: شامل خانه، آپارتمان، زمین، مغازه، باغ و هرگونه ملک. مشخصات کامل از جمله پلاک ثبتی، آدرس دقیق، مشخصات سند مالکیت، و حدود اربعه ملک باید به تفصیل بیان شود.

دیون و بدهی های مالی و شرعی

وصیت کننده باید تمامی دیون و بدهی های خود را، چه مالی و چه شرعی، ذکر کند تا پس از فوت او پرداخت شوند. این امر از اهمیت شرعی و قانونی بالایی برخوردار است:

• بدهی به اشخاص: شامل نام بستانکار، مبلغ بدهی، تاریخ و علت بدهی، و مستندات مربوطه (مانند چک، سفته، رسید)
• مهریه همسر: در صورتی که تمام یا بخشی از مهریه پرداخت نشده باشد، باید به صراحت ذکر شود.
• دیون شرعی: شامل خمس، زکات، رد مظالم (حق الناس)، نذر، کفاره. مبلغ و نحوه پرداخت هر یک باید مشخص شود.
• واجبات عبادی: مانند نماز و روزه قضا، حج واجب (در صورت به ذمه داشتن). تعداد سال های نماز و روزه قضا و یا اینکه حج واجب بر ذمه فرد است، باید ذکر و درخواست شود که برای آن ها اجیر گرفته شود یا مبلغی برای انجام آن اختصاص یابد.

مطالبات و امانت ها نزد دیگران

علاوه بر بدهی ها، وصیت کننده باید مطالبات خود از دیگران و همچنین امانات نزد خود یا دیگران را نیز ذکر کند:

• طلب از دیگران: شامل نام بدهکار، مبلغ طلب، تاریخ و علت آن، و مستندات مربوطه.
• امانات نزد وصیت کننده: مشخصات امانت، نام صاحب آن، و نحوه بازگرداندن آن به صاحبش.
• امانات نزد دیگران: مشخصات امانت، نام امانت گیرنده، و نحوه مطالبه یا بازگرداندن آن به ورثه.

وصیت به ثلث اموال و مصارف آن

یکی از مهمترین بخش های وصیت نامه، تعیین تکلیف یک سوم (ثلث) اموال است که وصیت کننده اختیار کامل در خصوص آن دارد و نیازی به اجازه ورثه نیست:

• توضیح مجدد قاعده ثلث و اهمیت آن در اجرای خواسته های معنوی و خیریه.
• مصارف پیشنهادی: کمک به نیازمندان و ایتام، ساخت مسجد یا مدرسه، قرائت قرآن و روضه، هزینه های مراسم ترحیم، پرداخت دیون معنوی، نذرها و … .
• تخصیص مبلغ یا درصدی مشخص از اموال برای این منظور. (مثال: یک سوم از کل اموال اینجانب برای امور خیریه و معنوی به شرح ذیل هزینه شود…)

وصایای تملیکی خاص

در صورتی که وصیت کننده بخواهد اموالی را به افرادی غیر از ورثه (مثلاً دوستان، اقوام، موسسات خیریه) یا به یک وارث بیش از سهم الارث قانونی اش ببخشد، باید در این بخش به صراحت ذکر کند:

• نحوه وصیت به فردی خاص که وارث نیست، با ذکر مشخصات فرد و مال مورد وصیت.
• نحوه وصیت به یک وارث بیش از سهم الارث قانونی او، با تأکید بر اینکه نفوذ این وصیت در مازاد بر ثلث، منوط به اجازه سایر ورثه است.

توصیه های مربوط به کفن و دفن و مراسم

وصیت کننده می تواند خواسته های خود را در مورد نحوه دفن، مراسم و مسائل مرتبط با آن بیان کند:

• محل دفن: (مثلاً قبرستان خاص، قطعه مشخص).
• نحوه غسل و کفن: (مثلاً توسط شخص خاص، با رعایت سادگی).
• مراسم ترحیم: توصیه هایی برای سادگی مراسم، پرهیز از اسراف، یا هرگونه خیرات خاص در این ایام.
• دعای خیر: درخواست از بازماندگان برای طلب مغفرت و دعای خیر.

وصایای اخلاقی و معنوی

این بخش فرصتی است تا وصیت کننده توصیه ها و نصایح معنوی خود را به خانواده، دوستان و بستگان ارائه دهد:

• توصیه هایی به خانواده برای حفظ تقوا، همدلی، اتحاد، احترام متقابل.
• درخواست حلالیت از تمامی کسانی که حقی بر گردن او داشته اند.
• بیان آرزوها و امیدها برای آینده بازماندگان.

نحوه امضا و تأیید وصیت نامه

پایان وصیت نامه باید با تأیید نهایی وصیت کننده و در صورت امکان، شهود همراه باشد:

• نام کامل، امضاء و اثر انگشت وصیت کننده: این موارد باید دقیقاً در انتهای وصیت نامه درج شوند.
• معرفی شهود (توصیه شده): اگرچه حضور شهود برای وصیت نامه دست نویس الزامی نیست، اما وجود آن ها به اثبات اصالت خط و امضا در مراجع قضایی کمک شایانی می کند. مشخصات کامل (نام، نام خانوادگی، نام پدر، شماره شناسنامه، کد ملی) و امضای حداقل دو شاهد عادل، باید در ذیل وصیت نامه درج شود.

نمونه متن کامل وصیت نامه دست نویس (فرم جامع)

در ادامه، یک نمونه متن جامع برای وصیت نامه دست نویس ارائه می شود که تمامی بخش های فوق را پوشش می دهد. این فرم می تواند با جزئیات و خواسته های شخصی شما تکمیل شود.

بسم الله الرحمن الرحیم

اینجانب (نام کامل) _________________ فرزند (نام پدر) _________________ به شماره شناسنامه _________________ و کد ملی _________________ صادره از _________________، متولد تاریخ _________________ (به عدد) و _________________ (به حروف) ساکن آدرس کامل: ____________________________________________________________________________________، با اقرار به یگانگی خداوند متعال، نبوت حضرت محمد (ص) و خاتمیت ایشان، امامت دوازده امام معصوم (ع) و عصمت حضرت فاطمه زهرا (س) و اعتقاد به تمامی اصول و فروع دین مبین اسلام، در کمال صحت و سلامت جسمی و روانی، با اراده آزاد و اختیار کامل و بدون هیچ گونه اکراه و اجباری، وصایای خود را به شرح ذیل مرقوم می دارم. کلیه وصایای قبلی اینجانب که پیش از تاریخ این وصیت نامه تنظیم شده اند، از درجه اعتبار ساقط می باشند و این وصیت نامه به عنوان تنها و آخرین اراده قطعی اینجانب، ملاک عمل قرار خواهد گرفت.

بخش اول: معرفی وصی، ناظر و قیم

1. وصی: اینجانب جناب آقای/سرکار خانم _________________ فرزند _________________ به شماره شناسنامه _________________ و کد ملی _________________ ساکن آدرس ____________________________________________________________________________________ و شماره تماس _________________ را به عنوان وصی و مجری کلیه وصایای خود تعیین می نمایم. وصی محترم موظف است پس از فوت اینجانب، تمامی مفاد این وصیت نامه را با رعایت کامل موازین شرعی و قانونی، به نحو احسن به اجرا درآورد. حدود اختیارات وصی شامل: جمع آوری کلیه اموال و دارایی ها، پرداخت تمامی دیون، مطالبات و واجبات شرعی، پیگیری و وصول مطالبات اینجانب از اشخاص، و انجام کلیه امور مربوط به تقسیم ثلث و وصایای تملیکی خاص مطابق با بندهای آتی است.
2. ناظر: اینجانب جناب آقای/سرکار خانم _________________ فرزند _________________ به شماره شناسنامه _________________ و کد ملی _________________ ساکن آدرس ____________________________________________________________________________________ را به عنوان ناظر بر حسن اجرای وظایف وصی تعیین می نمایم. ناظر محترم حق دخالت مستقیم در امور اجرایی ندارد، اما موظف است بر عملکرد وصی نظارت کامل داشته باشد و در صورت مشاهده هرگونه تخلف یا کوتاهی، مراتب را به اطلاع ورثه یا مراجع ذیصلاح برساند. (تعیین ناظر اختیاری است).
3. قیم فرزندان صغیر/محجور: در صورت فوت همسر و وجود فرزندان صغیر یا محجور، اینجانب جناب آقای/سرکار خانم _________________ فرزند _________________ به شماره شناسنامه _________________ و کد ملی _________________ ساکن آدرس ____________________________________________________________________________________ را به عنوان قیم فرزندانم، _________________ و _________________ (نام فرزندان صغیر/محجور) تعیین می نمایم. قیم محترم مسئولیت نگهداری، تربیت و اداره اموال فرزندانم را تا رسیدن آن ها به سن رشد یا رفع حجر، با رعایت کامل مصلحت ایشان بر عهده خواهد داشت.

بخش دوم: فهرست اموال و دارایی ها

کلیه اموال و دارایی های اینجانب در تاریخ نگارش این وصیت نامه، به شرح زیر می باشد:

1. اموال منقول:
   • خودرو: مدل _________________، شماره پلاک _________________، رنگ _________________، VIN _________________.
   • حساب های بانکی:
     • بانک _________________، شعبه _________________، شماره حساب _________________، مبلغ موجودی تقریبی _________________ (ریال).
     • بانک _________________، شعبه _________________، شماره حساب _________________، مبلغ موجودی تقریبی _________________ (ریال).
   • سهام و اوراق بهادار: (نام شرکت، تعداد سهام، شماره کد معاملاتی بورس) _________________.
   • طلا و جواهرات: (مشخصات دقیق، وزن تقریبی، محل نگهداری) _________________.
   • لوازم منزل ارزشمند: (مثلاً فرش های نفیس، تابلوهای هنری، عتیقه جات با مشخصات کامل) _________________.
2. اموال غیرمنقول:
   • خانه/آپارتمان: آدرس کامل ____________________________________________________________________________________، پلاک ثبتی _________________، بخش _________________، مساحت _________________ متر مربع، مشخصات سند مالکیت (دفترچه/تک برگ) _________________.
   • زمین/باغ: آدرس کامل ____________________________________________________________________________________، پلاک ثبتی _________________، بخش _________________، مساحت _________________ متر مربع، مشخصات سند مالکیت _________________.
   • مغازه/دفتر کار: آدرس کامل ____________________________________________________________________________________، پلاک ثبتی _________________، بخش _________________، مساحت _________________ متر مربع، مشخصات سند مالکیت _________________.

بخش سوم: دیون و بدهی های مالی و شرعی

تمامی بدهی ها و دیون اینجانب به شرح ذیل است که باید از اموالم پرداخت شود:

1. مهریه همسر: مبلغ کامل مهریه همسرم سرکار خانم _________________، مطابق عقدنامه شماره _________________ تاریخ _________________، به میزان _________________ (مخصوصاً در صورتی که بخشی یا تمام آن پرداخت نشده باشد).
2. بدهی به اشخاص:
   • آقای/خانم _________________، مبلغ _________________ (ریال) بابت _________________ (علت بدهی)، مستند به _________________ (چک/سفته/رسید).
   • آقای/خانم _________________، مبلغ _________________ (ریال) بابت _________________ (علت بدهی)، مستند به _________________ (چک/سفته/رسید).
3. خمس: مبلغ _________________ (ریال) بابت خمس سال های گذشته و سال خمسی جاری تا تاریخ فوت. (سال خمسی اینجانب در تاریخ _________________ می باشد).
4. زکات و کفارات: مبلغ _________________ (ریال) بابت زکات و سایر کفارات شرعی.
5. رد مظالم: مبلغ _________________ (ریال) بابت رد مظالم و حقوق الناس.
6. واجبات عبادی (قضا):
   • نماز قضا: تعداد تقریبی _________________ سال نماز قضا (معادل _________________ روز) که باید برای آن اجیر گرفته شود یا مبلغی جهت انجام آن پرداخت گردد.
   • روزه قضا: تعداد تقریبی _________________ روز روزه قضا (معادل _________________ سال) که باید برای آن اجیر گرفته شود یا مبلغی جهت انجام آن پرداخت گردد.
   • حج واجب: حج واجب بر ذمه اینجانب می باشد/نمی باشد. در صورت به ذمه بودن، باید مقدمات انجام آن فراهم گردد یا مبلغی برای اجیر گرفتن اختصاص یابد.

بخش چهارم: مطالبات و امانت ها

مطالبات و امانات اینجانب به شرح زیر است:

1. مطالبات از اشخاص:
   • آقای/خانم _________________، مبلغ _________________ (ریال) بابت _________________ (علت طلب)، مستند به _________________.
   • آقای/خانم _________________، مبلغ _________________ (ریال) بابت _________________ (علت طلب)، مستند به _________________.
2. امانات نزد دیگران:
   • _________________ (مشخصات امانت) نزد آقای/خانم _________________، که باید از ایشان دریافت شود.
3. امانات نزد اینجانب:
   • _________________ (مشخصات امانت) متعلق به آقای/خانم _________________، که باید به ایشان بازگردانده شود.

بخش پنجم: وصیت به ثلث اموال

یک سوم (۱/۳) از کل اموال و دارایی های من، پس از کسر دیون و واجبات، برای امور زیر هزینه شود:

1. مبلغ _________________ (ریال) برای قرائت قرآن و مجلس روضه خوانی به نیت اینجانب.
2. مبلغ _________________ (ریال) جهت کمک به نیازمندان و ایتام از طریق _________________ (نام موسسه خیریه یا نحوه پرداخت).
3. مبلغ _________________ (ریال) جهت هزینه های کفن و دفن و مراسم ترحیم (شامل مراسم شب هفت، چهلم و سالگرد، با تأکید بر سادگی و پرهیز از اسراف).
4. مبلغ _________________ (ریال) برای کمک به ساخت یا توسعه _________________ (مثلاً مسجد، مدرسه، بیمارستان).
5. وصی مختار است باقیمانده از ثلث را در هر امر خیریه یا معنوی که صلاح می داند، هزینه نماید.

بخش ششم: وصایای تملیکی خاص

اینجانب موارد ذیل را به عنوان وصایای تملیکی خاص خود بیان می دارم:

1. مبلغ _________________ (ریال) یا مال _________________ (مشخصات مال) به آقای/خانم _________________ (نام و مشخصات کامل) که وارث اینجانب نیست، اعطا گردد.
2. مبلغ _________________ (ریال) یا مال _________________ (مشخصات مال) علاوه بر سهم الارث قانونی، به فرزندم آقای/خانم _________________ تعلق گیرد. (لازم به ذکر است نفوذ این وصیت در مازاد بر ثلث، منوط به اجازه سایر ورثه می باشد).
3. در خصوص اهداء اعضای بدنم پس از فوت، اینجانب رضایت کامل خود را برای اهداء _________________ (نام اعضا) به بیماران نیازمند اعلام می دارم. (این بند اختیاری است).

بخش هفتم: توصیه های مربوط به کفن و دفن و مراسم

اینجانب تقاضا دارم:

1. محل دفن اینجانب در _________________ (مثلاً قطعه _________________ بهشت زهرا) باشد/هر مکانی که خانواده صلاح بدانند.
2. مراسم غسل، کفن و دفن با نهایت سادگی و طبق موازین شرعی و اسلامی انجام پذیرد.
3. از هرگونه اسراف و تجمل گرایی در مراسم سوگواری پرهیز شود و هزینه های اضافی صرف امور خیریه گردد.

بخش هشتم: وصایای اخلاقی و معنوی

در پایان، به خانواده و دوستان عزیزم توصیه می کنم همواره تقوای الهی پیشه کرده، با یکدیگر مهربان و متحد باشند و از هرگونه کینه و کدورت پرهیز کنند. در حفظ یکپارچگی و همدلی کوشا باشید. از تمامی عزیزان و کسانی که حقی بر گردن اینجانب داشته اند و نتوانسته ام یا فراموش کرده ام که حقوقشان را ادا کنم، صمیمانه طلب بخشش و حلالیت دارم. برای اینجانب دعا و طلب مغفرت کنید.

این وصیت نامه در تاریخ _________________ (روز، ماه، سال به عدد و حروف) به خط اینجانب _________________ (نام کامل وصیت کننده) نگاشته شد.

نام و نام خانوادگی وصیت کننده: _________________

امضاء: _________________

اثر انگشت: _________________

مشخصات شهود (توصیه شده):

1. نام و نام خانوادگی شاهد ۱: _________________، نام پدر: _________________، کد ملی: _________________، امضاء: _________________
2. نام و نام خانوادگی شاهد ۲: _________________، نام پدر: _________________، کد ملی: _________________، امضاء: _________________

نکات حقوقی مهم تکمیلی برای تنظیم وصیت نامه دست نویس

فراتر از رعایت ساختار و اجزای یک وصیت نامه، توجه به برخی نکات حقوقی می تواند به اعتبار و ضمانت اجرایی آن کمک شایانی کند و از بروز مشکلات حقوقی در آینده جلوگیری نماید. این نکات، هم به وصیت کننده و هم به ورثه کمک می کنند تا با آگاهی بیشتری با این سند مهم برخورد کنند.

راهکارهای قانونی برای وصیت بیش از ثلث

همانطور که قبلاً ذکر شد، وصیت تملیکی (یعنی انتقال مالکیت مال) تنها تا میزان یک سوم اموال نافذ است و در مازاد بر آن، نیاز به اجازه ورثه دارد. اما گاهی وصیت کننده تمایل دارد تمام یا بخش عمده ای از اموالش را به فردی خاص (مثلاً همسر، یا یک موسسه خیریه) منتقل کند. در چنین مواردی، می توان از راهکارهای قانونی دیگری در زمان حیات استفاده کرد تا این خواسته محقق شود:

1. صلح عمری: یکی از بهترین راه ها برای وصیت بیش از ثلث، عقد صلح عمری است. در این عقد، فرد در زمان حیات خود، مالی را به دیگری صلح می کند، با این شرط که منافع آن مال (مانند اجاره یا سود) تا زمان حیات خود صلح کننده به او تعلق داشته باشد. پس از فوت صلح کننده، مالکیت کامل مال به متصالح (فردی که مال به او صلح شده) منتقل می شود و این امر مشمول محدودیت ثلث نیست، زیرا در زمان حیات انجام شده است.
2. هبه (بخشش): وصیت کننده می تواند در زمان حیات خود، تمام یا قسمتی از اموالش را به دیگری هبه (ببخشد). هبه یک عقد جایز است و می تواند به صورت رسمی یا غیررسمی انجام شود. البته، هبه نیز شرایط خاص خود را دارد و در صورتی که به قصد فرار از دین یا تضییع حقوق ورثه باشد، ممکن است باطل شود.
3. فروش با شرط خیار: در این روش، وصیت کننده می تواند مال خود را به فرد مورد نظر بفروشد، با این شرط که حق فسخ معامله (خیار فسخ) تا زمان حیات او یا مدت معینی برایش محفوظ باشد. در این صورت، پس از فوت و پایان مدت خیار، معامله قطعی می شود و مال به خریدار منتقل می گردد.

امکان رجوع و تغییر وصیت نامه

وصیت یک عمل حقوقی جایز است؛ به این معنا که وصیت کننده تا زمانی که در قید حیات است و دارای صحت عقل و اراده است، می تواند هر زمان که بخواهد وصیت نامه خود را تغییر دهد، تکمیل کند یا به کلی آن را ابطال نماید. این آزادی عمل، یکی از ویژگی های مهم وصیت است. در صورتی که فرد چندین وصیت نامه تنظیم کرده باشد، آخرین وصیت نامه که دارای تاریخ مؤخرتر و معتبر است، ملاک عمل قرار می گیرد و وصایای قبلی را نسخ می کند، مگر اینکه در وصیت نامه جدید به بقای برخی از مفاد وصایای پیشین تصریح شده باشد.

لزوم شفافیت و عدم ابهام در نگارش

یکی از مهمترین نکاتی که در تنظیم وصیت نامه دست نویس باید رعایت شود، شفافیت و وضوح در نگارش است. هرگونه ابهام، ایهام یا عدم صراحت در بیان خواسته ها، می تواند منجر به سوءتفاهم ها، تفاسیر مختلف و در نهایت، اختلافات و دعاوی حقوقی میان ورثه شود. بنابراین:

• از کلمات و جملات واضح و بدون چند پهلو استفاده کنید.
• مشخصات افراد و اموال را به طور دقیق و کامل ذکر نمایید.
• حدود اختیارات وصی و ناظر را به وضوح بیان کنید.
• در مورد میزان دیون و مطالبات، توضیحات کافی و مستندات را ارائه دهید.

اهمیت شهود در وصیت نامه دست نویس

اگرچه قانون مدنی حضور شهود را برای اعتبار وصیت نامه دست نویس الزامی ندانسته است، اما وجود شهود می تواند به اثبات اصالت وصیت نامه در مراجع قضایی کمک شایانی کند. در صورتی که ورثه یا سایر ذی نفعان اصالت خط یا امضای وصیت کننده را انکار کنند، شهود می توانند با شهادت خود، صحت سند را تأیید کنند. توصیه می شود حداقل دو شاهد عادل که وصیت نامه را در حضور وصیت کننده امضا کرده اند و از محتوای آن آگاه هستند، در ذیل وصیت نامه، مشخصات و امضای خود را درج کنند.

محل نگهداری وصیت نامه و اطلاع رسانی

پس از تنظیم وصیت نامه دست نویس، نگهداری آن در محلی امن و مطمئن از اهمیت بالایی برخوردار است. همچنین، اطلاع رسانی به یک یا چند نفر از افراد مورد اعتماد (مثلاً وصی، یکی از ورثه، یا دوست صمیمی) درباره وجود وصیت نامه و محل نگهداری آن، ضروری است تا پس از فوت وصیت کننده، این سند کشف و به مراجع ذیصلاح ارائه شود. گم شدن یا از بین رفتن وصیت نامه می تواند زحمات وصیت کننده را بی اثر کند.

ضرورت مشاوره با وکیل متخصص

با وجود تمامی راهنماها و نمونه های ارائه شده، مسائل مربوط به ارث و وصیت، بسیار پیچیده و دارای ظرافت های حقوقی فراوان هستند. هر پرونده ای، ویژگی های خاص خود را دارد و ممکن است با مسائل غیرمنتظره ای روبرو شود. بنابراین، توصیه اکید می شود که برای تنظیم یک وصیت نامه کامل، جامع و از نظر حقوقی بی نقص، حتماً با یک وکیل متخصص در امور ارث و وصیت مشورت نمایید. مشاوره با وکیل، اطمینان خاطر لازم را برای اجرای صحیح خواسته های شما پس از فوت فراهم می آورد و از بروز دعاوی و اختلافات احتمالی در آینده جلوگیری می کند.

مقایسه وصیت نامه دست نویس با وصیت نامه رسمی و سری

در قانون مدنی ایران، علاوه بر وصیت نامه دست نویس (عادی)، دو نوع دیگر از وصیت نامه نیز به رسمیت شناخته شده اند: وصیت نامه رسمی و وصیت نامه سری. هر یک از این انواع، ویژگی ها، مزایا و معایب خاص خود را دارند که درک تفاوت های آن ها می تواند به وصیت کننده در انتخاب مناسب ترین نوع وصیت نامه کمک کند. جدول زیر به مقایسه این سه نوع وصیت نامه می پردازد:

ویژگی	وصیت نامه دست نویس (عادی)	وصیت نامه رسمی	وصیت نامه سری
نحوه تنظیم	تماماً به خط وصیت کننده، با امضا و تاریخ.	در یکی از دفاتر اسناد رسمی، توسط مأمور رسمی تنظیم می شود.	ممکن است به خط وصیت کننده یا شخص دیگر باشد، اما حتماً باید به امضای وصیت کننده برسد و سپس در اداره ثبت اسناد سپرده شود.
شرایط اعتبار	تماماً به خط، امضا و تاریخ به خط وصیت کننده.	ماده 84 قانون ثبت اسناد و املاک. رعایت تشریفات قانونی در دفترخانه.	امضای وصیت کننده، مهر و موم و تحویل به اداره ثبت.
نیاز به اثبات اصالت	بله، در صورت انکار یا تردید، نیاز به اثبات اصالت خط و امضا در دادگاه دارد.	خیر، به دلیل تنظیم توسط مأمور رسمی، دارای اعتبار قطعی است و نیاز به اثبات اصالت ندارد.	خیر، به دلیل مهر و موم و سپرده شدن در اداره ثبت، اصالت آن مفروض است.
محرمانگی محتوا	بالا، تا زمان کشف وصیت نامه توسط ورثه.	متوسط، مأمور دفترخانه و شهود (در صورت لزوم) از محتوا مطلع می شوند.	بالا، تنها وصیت کننده و در صورت نگارش توسط شخص دیگر، آن شخص از محتوا مطلع است.
سرعت تنظیم	بالا، می تواند در هر زمان و مکان تنظیم شود.	متوسط، نیازمند مراجعه به دفترخانه و رعایت تشریفات.	متوسط، نیازمند نگارش و سپس تحویل به اداره ثبت.
هزینه	ندارد.	مستلزم پرداخت هزینه های قانونی (حق الثبت).	مستلزم پرداخت هزینه برای ثبت و نگهداری در اداره ثبت.
مزایا	سادگی، سرعت، عدم هزینه، محرمانگی اولیه.	اعتبار قطعی، عدم نیاز به اثبات اصالت، کاهش اختلافات.	حفظ محرمانگی بالا، اعتبار نسبتاً قطعی، امکان نگارش توسط شخص دیگر (با امضای وصیت کننده).
معایب	خطر انکار اصالت، امکان ابطال به دلیل عدم رعایت شرایط شکلی، احتمال گم شدن.	نیاز به مراجعه حضوری، هزینه بر، عدم حفظ محرمانگی کامل.	نیاز به مراجعه به اداره ثبت، فرآیند پیچیده تر نسبت به دست نویس.

سوالات متداول

آیا وصیت نامه دست نویس نیاز به ثبت در دفتر اسناد رسمی دارد؟

خیر، وصیت نامه دست نویس برای اعتبار قانونی خود نیازی به ثبت در دفتر اسناد رسمی ندارد. اعتبار آن صرفاً با رعایت سه شرط اصلی (تماماً به خط وصیت کننده، امضای او و تاریخ به خط او) تأمین می شود. با این حال، ثبت آن در دفتر اسناد رسمی می تواند به عنوان یک سند رسمی، قدرت اثبات بالاتری به آن ببخشد و از بروز اختلافات آتی در مورد اصالت آن جلوگیری کند.

اگر ورثه با وصیت نامه دست نویس مخالفت کنند چه می شود؟

اگر ورثه اصالت وصیت نامه دست نویس را انکار کنند، فرد ذی نفع (کسی که به نفع او وصیت شده) باید صحت خط و امضای وصیت کننده را در دادگاه اثبات کند. این اثبات می تواند از طریق کارشناسی خط، شهادت شهود آگاه به خط وصیت کننده یا اقرار سایر ورثه انجام شود. در صورتی که وصیت بیش از ثلث اموال باشد، در مازاد بر ثلث، اجرای وصیت منوط به رضایت تمامی ورثه است و در صورت عدم رضایت، تنها تا میزان ثلث قابل اجرا خواهد بود.

آیا می توان کل اموال را با وصیت نامه دست نویس به یک نفر بخشید؟

خیر، بر اساس قانون مدنی ایران، وصیت تملیکی (بخشش اموال) تنها تا یک سوم (ثلث) از کل اموال وصیت کننده نافذ است. اگر فردی تمام یا بیش از یک سوم اموال خود را وصیت کند، اجرای مازاد بر ثلث، منوط به اجازه و رضایت تمامی ورثه پس از فوت وصیت کننده است. برای انتقال کل اموال به یک نفر، راهکارهایی مانند صلح عمری یا هبه (بخشش) در زمان حیات وجود دارد که مشمول محدودیت ثلث نمی شوند.

اعتبار وصیت نامه بدون تاریخ یا امضا چیست؟

وصیت نامه دست نویس، در صورتی که فاقد یکی از سه شرط اصلی (تماماً به خط وصیت کننده، امضای او، یا تاریخ به خط او) باشد، از نظر قانونی باطل و فاقد اعتبار است. بنابراین، وصیت نامه ای که تاریخ یا امضا نداشته باشد، نمی تواند به عنوان یک سند معتبر در مراجع قضایی مورد استناد قرار گیرد.

اگر وصی از اجرای وصیت امتناع کند چه راهکاری وجود دارد؟

اگر وصی (مجری وصیت) پس از فوت وصیت کننده از اجرای وصیت امتناع کند یا به درستی وظایف خود را انجام ندهد، ورثه یا سایر ذی نفعان می توانند به مراجع قضایی مراجعه کرده و از دادگاه بخواهند که وصی را ملزم به انجام وظایفش کند یا در صورت لزوم، وصی دیگری را برای اجرای وصیت تعیین نماید.

آیا وصیت نامه دست نویس در خارج از ایران نیز اعتبار دارد؟

اعتبار وصیت نامه دست نویس در خارج از ایران بستگی به قوانین کشور مربوطه دارد. برخی کشورها ممکن است وصیت نامه های تنظیم شده بر اساس قوانین داخلی خود را به رسمیت بشناسند و برخی دیگر ممکن است برای اعتبار آن، نیازمند تأیید یا طی مراحل خاصی باشند. برای اطمینان از اعتبار وصیت نامه در خارج از ایران، بهتر است با وکیل متخصص در حقوق بین الملل یا کنسولگری کشور مربوطه مشورت شود.

نتیجه گیری

تنظیم نمونه وصیت نامه دست نویس، راهی مؤثر و کاربردی برای بیان آخرین خواسته های فرد درباره اموال و دیون خود پس از فوت است. این سند، که در صورت رعایت دقیق شرایط قانونی و شرعی، از اعتبار بالایی برخوردار است، می تواند آرامش خاطر وصیت کننده را فراهم آورده و از بروز نزاع و اختلافات پیچیده میان ورثه جلوگیری کند. برای اینکه یک وصیت نامه دست نویس، سندی قوی و قابل اجرا باشد، ضروری است که تماماً به خط وصیت کننده باشد، دارای امضای او و تاریخ دقیق نگارش (روز، ماه، سال به عدد و حروف) باشد. همچنین، رعایت شرایط ماهوی مانند صحت عقل و اختیار وصیت کننده و عدم وصیت بر مال غیر یا بیش از ثلث اموال (مگر با اجازه ورثه) حیاتی است.

یک وصیت نامه جامع باید شامل مقدمه ای با مشخصات کامل وصیت کننده، معرفی دقیق وصی، ناظر و قیم (در صورت نیاز) با تعیین وظایف آن ها، فهرست شفاف اموال و دارایی ها (منقول و غیرمنقول)، بیان جزئیات دیون و بدهی های مالی و شرعی، مطالبات از دیگران، نحوه اختصاص ثلث اموال به امور خیریه و معنوی، وصایای تملیکی خاص، توصیه های مربوط به کفن و دفن و مراسم و در نهایت، وصایای اخلاقی و معنوی باشد. همچنین، تأکید بر شفافیت نگارش و اطلاع رسانی در مورد محل نگهداری وصیت نامه، از اهمیت ویژه ای برخوردار است. با در نظر گرفتن تمامی این نکات و بهره گیری از مشاوره یک وکیل متخصص در امور ارث، می توان اطمینان حاصل کرد که اراده و خواسته های وصیت کننده، پس از فوت، به بهترین شکل ممکن به مرحله اجرا درخواهد آمد و میراثی از صلح و آرامش برای بازماندگان باقی خواهد ماند.