کاکتوس شیطان خزنده The Creeping Devil

کاکتوس شیطان خزنده یا Stenocereus eruca، یکی از منحصر به فردترین و عجیب ترین گونه های کاکتوس است که به دلیل شیوه رشد خزنده و حرکت تدریجی خود در طبیعت، شهرت یافته است. این گیاه از خانواده Cactaceae است و بومی منطقه باخا کالیفرنیای مکزیک محسوب می شود. ویژگی های ظاهری متمایز و توانایی تکثیر کلونال، آن را به موضوعی جذاب برای مطالعه تبدیل کرده است.

در ادامه این مقاله، به بررسی دقیق ویژگی های ظاهری، زیست بوم، نحوه تکثیر و تاریخچه نام گذاری این کاکتوس شگفت انگیز خواهیم پرداخت. همچنین، نکات مهمی در خصوص مراقبت از آن و پاسخ به سوالات متداول ارائه خواهد شد تا درک کاملی از این گیاه شناسی خاص به دست آورید.

Description

کاکتوس Stenocereus eruca که به نام محلی شیطان خزنده نیز شناخته می شود، عضوی متمایز از خانواده کاکتوس ها (Cactaceae) و از جنس نسبتاً کوچک Stenocereus است. این گیاه به دلیل شیوه رشد افقی و خزنده خود، ظاهری منحصر به فرد دارد که آن را از بسیاری از گونه های دیگر کاکتوس متمایز می کند. ساقه های آن ستونی شکل، بسیار خاردار و به رنگ سبز-خاکستری تا سبز کرمی هستند. قطر این ساقه ها به طور متوسط حدود ۵ سانتی متر و طول آن ها بین ۱.۵ تا ۲ متر متغیر است. تنها قسمت انتهایی ساقه از سطح زمین بالا می آید و نوک جوانه ها کمی به سمت بالا متمایل هستند.

این کاکتوس اغلب به صورت مات های وسیع و درهم تنیده رشد می کند و می تواند در مناطق مساعد، توده های غیرقابل نفوذی از ساقه های منشعب را تشکیل دهد که چندین متر وسعت دارند. ارتفاع طبیعی این کاکتوس به دلیل رشد افقی، معمولاً بین ۲۰ تا ۳۰ سانتی متر است. هر ساقه دارای ۱۰ تا ۱۲ شیار یا دنده برجسته است. خارهای مرکزی آن، که ۴ تا ۶ عدد هستند، قوی، پهن، و شبیه خنجر هستند و به رنگ مایل به خاکستری دیده می شوند. خارهای شعاعی بیرونی، که تعداد آن ها بین ۱۰ تا ۱۷ عدد متغیر است، سفید رنگ و کمی گرد هستند و طولی حدود ۱۰ تا ۱۵ میلی متر دارند. این کاکتوس رونده، در انتهای خود ریشه های نابجا تولید می کند.

گل های Stenocereus eruca لوله ای یا پدانکل شکل، به طول ۱۰ تا ۱۴ سانتی متر و به رنگ های سفید، صورتی یا زرد هستند. این گل ها شب شکوفا بوده و به ندرت، معمولاً در پاسخ به بارندگی، ظاهر می شوند. تخمدان آن ها خاردار است. میوه های این کاکتوس گرد و به رنگ قرمز هستند، با خارهای ظریف پوشیده شده اند و طولی حدود ۳ تا ۴ سانتی متر دارند. این میوه ها حاوی دانه های سیاه کوچکی هستند. نکته جالب توجه در مورد این کاکتوس، حضور ترکیبات شیمیایی مانند مسکالین و استرول ها در بافت آن است که در برخی منابع به آن اشاره شده است.

کاکتوس شیطان خزنده، با شیوه رشد افقی و توانایی حرکت تدریجی، نمونه ای بی نظیر از سازگاری و تکامل در دنیای گیاهان است.

The Most Strange Cactus in the Garden

کاکتوس Stenocereus eruca، که به درستی شیطان خزنده نام گرفته، یکی از عجیب ترین و جذاب ترین گونه های کاکتوس در جهان گیاهان است. ویژگی اصلی که آن را تا این حد متمایز می کند، نه تنها ظاهر خاردار و خشن آن، بلکه شیوه بی نظیر رشد و حرکتش است. این کاکتوس به معنای واقعی کلمه روی زمین می خزد و در یک انتها رشد می کند، در حالی که انتهای دیگر به آرامی می میرد و پوسیده می شود. این فرآیند، با توسعه ریشه های جدید در قسمت زیرین ساقه و ریشه های نابجا (adventitious roots) در امتداد آن همراه است.

در طول سالیان متمادی، کل گیاه به آرامی در جهت رشد خود حرکت می کند. ساقه ها منشعب می شوند و نوک های در حال رشد ریشه می دوانند، در حالی که قسمت های قدیمی تر ساقه می میرند و تجزیه می شوند. این زنجیره متحرک از رشد، به این کاکتوس نام eruca را بخشیده که در لاتین به معنای کرم ابریشم است و همچنین نام رایج شیطان خزنده را توجیه می کند. این پدیده، به عنوان افراطی ترین مورد تکثیر کلونال در خانواده کاکتوس (طبق گفته گیبسون و نوبل، ۱۹۸۶) شناخته می شود. این بدان معناست که به دلیل انزوا و کمبود گرده افشان ها، گیاه قادر است با جدا شدن قطعات از ساقه اصلی و ریشه دار شدن آن ها، خود را شبیه سازی کند.

در مقایسه با سایر کاکتوس های عجیب، Stenocereus eruca واقعاً جایگاه ویژه ای دارد. در حالی که کاکتوس هایی مانند Lophocereus schottii monstrosus (کاکتوس توتم پل) به دلیل جهش های ژنتیکی و رشد نامنظم خود منحصر به فرد هستند، یا Pterocactus با ریشه های غده ای شبیه سیب زمینی و ساقه های هوایی کوتاه عمرش عجیب به نظر می رسد، و حتی Tephrocactus articulatus (کاکتوس خارکاغذی) با خارهای مسطح و کاغذی اش ظاهری غیرمعمول دارد، هیچ کدام به اندازه Stenocereus eruca در شیوه حرکت و تکثیر خود رادیکال نیستند. Maihueniopsis clavarioides (انگشتان مرد مرده) نیز با ساقه های خاکستری و مخروطی شکل خود که شبیه سنگ هستند، عجیب است، اما مکانیزم خزیدن و بازتولید آن به اندازه کاکتوس شیطان خزنده حیرت انگیز نیست. این ویژگی ها، Stenocereus eruca را به یک نمونه مطالعاتی برجسته در تکثیر کلونال و سازگاری های اکولوژیکی تبدیل کرده است و آن را به یکی از گونه های منحصر به فرد و شگفت انگیز در هر مجموعه گیاهی تبدیل می کند.

Distribution

کاکتوس Stenocereus eruca، گونه ای بومی مکزیک است و زیستگاه طبیعی آن به دشت ماگدالنا در سواحل مرکزی اقیانوس آرام باخا کالیفرنیا سور (Baja California Sur) محدود می شود. این منطقه، واقع در شبه جزیره باخا، محیطی نسبتاً معتدل و مرطوب دریایی دارد که برای رشد این کاکتوس بسیار مناسب است. این گونه معمولاً در ارتفاعات پایین، تا حداکثر ۲۰ متر بالاتر از سطح دریا، یافت می شود و به طور خاص، تنها در خاک های شنی رشد می کند. این شرایط خاص خاک و آب و هوا، نقش حیاتی در بقا و گسترش این کاکتوس ایفا می کند و به آن اجازه می دهد تا کلونی های وسیع و متراکمی را تشکیل دهد.

در گذشته، تصور می شد که Stenocereus eruca در معرض خطر انقراض قرار دارد، اما شواهد و مطالعات بیشتر نشان داده است که این گونه در وضعیت خطرناکی نیست و جمعیت های پایداری دارد. با این حال، به دلیل نیازهای محیطی بسیار خاص، پیوند و انتقال آن به محیط های دیگر توصیه نمی شود. اگرچه پیوند آن می تواند با موفقیت انجام شود، اما مستلزم رعایت دقیق شرایطی است که محیط طبیعی آن را شبیه سازی کند، از جمله نوع خاک، میزان رطوبت و دمای مناسب. این امر نشان دهنده وابستگی شدید این کاکتوس به محیط زیست طبیعی و خاص خود است.

در همین شبه جزیره باخا کالیفرنیا، گونه های دیگری از جنس Stenocereus نیز یافت می شوند که از جمله آن ها می توان به Stenocereus thurberi، معروف به کاکتوس ارگ پایپ (Organ Pipe Cactus) یا پیتایا دولسه (Pitaya Dulce)، و Stenocereus gummosus، شناخته شده به عنوان پیتایا آگریا (Pitaya Agria) یا پیتایها (Pitayha)، اشاره کرد. این گونه ها نیز بخشی از تنوع زیستی غنی کاکتوس ها در این منطقه هستند، اما هیچ کدام به اندازه Stenocereus eruca دارای شیوه رشد و تکثیر منحصر به فرد نیستند. وجود این گونه های هم خانواده در یک منطقه، نشان دهنده سازگاری بالای جنس Stenocereus با اقلیم و خاک این شبه جزیره است.

کاکتوس شیطان خزنده به طور انحصاری در دشت ماگدالنا باخا کالیفرنیا سور و تنها در خاک های شنی یافت می شود، که نشان دهنده نیازهای زیست محیطی بسیار خاص آن است.

Taxonomy

کاکتوس Stenocereus eruca، که در زبان عامیانه به شیطان خزنده مشهور است، دارای تاریخچه طبقه بندی جالبی در خانواده کاکتوس ها (Cactaceae) است. اولین بار این گیاه در سال ۱۸۸۹ توسط تاونشند استیت براندگی (Townshend Stith Brandegee)، گیاه شناس آمریکایی، تحت نام علمی Cereus eruca توصیف شد. نام eruca که برای این گونه انتخاب شد، به احتمال زیاد از لاتینی سازی واژه اسپانیایی oruga به معنای کرم ابریشم گرفته شده است. این نام به خوبی ظاهر ساقه های خزنده و متحرک این کاکتوس را توصیف می کند که شبیه حرکت یک کرم ابریشم روی زمین است.

با گذشت زمان و پیشرفت دانش در زمینه طبقه بندی گیاهان، در سال ۱۹۷۹، آرتور چارلز گیبسون (Arthur Charles Gibson) و کارل ای. هوراک (Karl E. Horak)، دو گیاه شناس برجسته، این گونه را مجدداً طبقه بندی کرده و آن را به جنس Stenocereus منتقل کردند. این بازطبقه بندی بر اساس مطالعات دقیق تر ویژگی های ریخت شناسی، ژنتیکی و روابط تکاملی گیاه صورت گرفت. جنس Stenocereus شامل مجموعه ای از کاکتوس های ستونی شکل است که عمدتاً در مناطق خشک و نیمه خشک آمریکای شمالی، به ویژه مکزیک و جنوب غربی ایالات متحده، یافت می شوند. این جنس به دلیل تنوع گونه ای و سازگاری های منحصر به فردش با محیط های بیابانی شناخته شده است.

قرار گرفتن Stenocereus eruca در این جنس، بر ارتباط نزدیک آن با سایر کاکتوس های ستونی شکل که در همین منطقه جغرافیایی رشد می کنند، تأکید دارد. این طبقه بندی به دانشمندان کمک می کند تا روابط تکاملی بین گونه ها را بهتر درک کنند و پراکندگی و ویژگی های آن ها را مورد مطالعه قرار دهند. مطالعه تاکسونومی این گیاه نه تنها به درک جایگاه آن در سلسله گیاهی کمک می کند، بلکه بینشی عمیق تر در مورد سازگاری های زیست محیطی و عمر گیاه در شرایط سخت بیابانی ارائه می دهد. این بازطبقه بندی نشان دهنده پویایی علم طبقه بندی و تلاش مداوم برای درک دقیق تر تنوع زیستی سیاره ما است.

چگونه از کاکتوس شیطان خزنده مراقبت کنیم؟

مراقبت از کاکتوس شیطان خزنده نیازمند شبیه سازی شرایط محیطی بومی آن است. این کاکتوس به خاکی با زهکشی عالی، نور کامل خورشید و آبیاری کم نیاز دارد. در فصل رشد (بهار و تابستان)، خاک را پس از خشک شدن کامل آبیاری کنید و در زمستان آبیاری را به حداقل برسانید یا قطع کنید تا از پوسیدگی ریشه جلوگیری شود.

آیا کاکتوس شیطان خزنده سمی است؟

کاکتوس Stenocereus eruca حاوی ترکیباتی مانند مسکالین و استرول ها است. مسکالین یک آلکالوئید روان گردان است که در برخی گونه های کاکتوس یافت می شود. بنابراین، مصرف یا تماس مستقیم با شیره این گیاه بدون احتیاط توصیه نمی شود و می تواند عوارض جانبی داشته باشد. همیشه احتیاط لازم را در برخورد با گیاهان ناشناخته رعایت کنید.

کاکتوس Stenocereus eruca به چه نوری نیاز دارد؟

کاکتوس Stenocereus eruca به نور کامل و مستقیم خورشید نیاز دارد. این گیاه در زیستگاه طبیعی خود در مناطق بیابانی و آفتابی رشد می کند، بنابراین برای رشد بهینه و گلدهی، باید در مکانی قرار گیرد که حداقل ۶ تا ۸ ساعت نور مستقیم خورشید دریافت کند. نور ناکافی می تواند منجر به رشد ضعیف و کشیده شدن گیاه شود.

Stenocereus eruca با چه سرعتی رشد می کند؟

سرعت رشد Stenocereus eruca به محیط آن بستگی دارد. در محیط بومی خود در شبه جزیره باخا، جایی که رطوبت و شرایط مناسب است، می تواند بیش از ۶۰ سانتی متر در سال رشد کند. اما در محیط های گرم و خشک تر یا هنگام پیوند، سرعت رشد به شدت کاهش می یابد و ممکن است تنها ۶۰ سانتی متر در هر دهه رشد کند.

کاکتوس شیطان خزنده کی گل می دهد؟

کاکتوس Stenocereus eruca به صورت پراکنده و عمدتاً در پاسخ به بارندگی گل می دهد. گل های آن شب شکوفا هستند و معمولاً در طول شب باز می شوند. فصل گلدهی مشخصی برای آن ذکر نشده است، اما به طور کلی، کاکتوس ها پس از دریافت رطوبت کافی و در شرایط دمایی مناسب، شروع به گلدهی می کنند.