ناترازی صندوق های بازنشستگی / آیا برخی بازنشستگان حقوق های نجومی می گیرند؟

آفتاب نیوز :

صندوق های بازنشستگی به سمت ناترازی حرکت کرده اند، نسبت های پشتیبانی در این صندوق ها به پایین ترین از حد از خود در چند دهه اخیر رسیده اند. خبرنگار تلاش کرده تا به منظور بررسی چالش های پیش روی صندوق های بازنشستگی کشور با «محمد صادق غلامی مشاور و رییس دبیرخانه هیات امنای سازمان تامین اجتماعی و صندوق های تابعه» به گفتگو بپردازد. از این رو با وی درباره مسایلی مانند آخرین وضعیت صندوق های بازشستگی کشور، متغیر های اثرگذار در سرنوشت صندوق های بازنشستگی، منابع و مصارف و نسبت های پشتیبانی در این صندوق ها، سوددهی صندوق ها و در نهایت اجرای قانون جدید بازنشستگی در کشور گفتگو کرده ایم.

آیا برخی بازنشستگان حقوق های نجومی می گیرند؟

وضعیت صندوق های بازنشستگی کشور به ویژه صندوق های تحت پوشش وزارتخانه تعاون، کار و رفاه اجتماعی را چگونه ارزیابی می کنید؟

حوزه نظام بازنشستگی کشور در ذیل عنوان بیمه اجتماعی تعریف می شوند، 18 صندوق بازنشستگی با ماهیت های حقوقی مختلف از دولتی تا عمومی غیر دولتی و صنفی اختصاصی داریم و یک گستره عظیم حدود 50 درصد جمعیت کشور را پوشش می دهند. بزرگترین آن ها صندوق تامین اجتماعی و کوچکترین آن ها هم نیز صندوق سازمان بنادر و کشتیرانی یا صندوق های بانک مرکزی و بیمه مرکزی هستند. دومین صندوق ما نیز از نظر تعداد آماری، صندوق بیمه اجتماعی کشاورزان است. 

به دلیل تکثر این صندوق ها، امروز یک احساس ناعدالتی اجتماعی در بدنه اجتماعی شکل گرفته است به طوری که حداقل بگیران سازمان تامین اجتماعی حدود 6میلیون دریافت می کنند، اما در صندوق های دیگر عدد ها بالاتر از 25 تومان و 30 میلیون هم هست. این ها قاعده نیست، سوال ما این است که این تکثر ها و اختلاف میزان پرداختی ها از کجا آمده است؟ مگر غیر از این ها نیست که ما در یک منطقه جغرافیایی زندگی می کنیم. البته به نظر من مردم در این ماجرا نقشی ندارند چرا که پرداخت مستمری بسته به میزان حق بیمه افراد دارد، در یک صندوقی ممکن است که نرخ بیمه 30 درصدی پرداخت شده باشد و در صندوقی دیگر ممکن است که مردم 12 درصد حق بیمه را پرداخت کرده باشند این تفاوت ها اثرش را در میزان مستمری می گذارد.

اصلی ترین متغیر تاثیرگذار در سرنوشت صندوق ها را چه می دانید و کدام مولفه ها در ناترازی صندوق های بازنشستگی اثرگذار هستند؟

 متغیر اصلی و تاثیرگذار صندوق های بازنشستگی جمعیت است و اصلی ترین متغیر تاثیرگذار در سرنوشت صندوق ها همین مولفه جمعیت است که در ادوار مختلف به دلایلی، چون نرخ زاد و ولد، نرخ مرگ و میر، و سن امید به زندگی در ادوار مختلف کشور دچار تغییراتی شده است، این صندوق ها تبعی از جمعیت هستند و ماهیت بین النسلی دارند. به این معنا که ما از یک نسل هزینه دریافت می کنیم و به نسل بعدی پرداخت می کنیم و نسل ها به این دلیل که با هم انطباق کامل ندارند در ذات صندوق های بازنشستگی یک ناترازی وجود دارد.

در کنار متغییر جمعیت متغییر های دیگری نیز در ناترازی صندوق های بازنشستگی موثر هستند، یک بخشی از این علل و متغیر ها در درون صندوق ها و بخشی دیگر نیز متغیر های بیرونی هستند. 

یکی از متغیر های بیرونی حوزه اشتغال کشور است. یکی از اصلی ترین منابع صندوق های بازنشستگی، تامین منابع از محل کسورپردازی است و در همین راستا هر چقدر نیروی رسمی کار ما بیشتر باشد رشد صندوق های ما بیشتر می شود و این بر تراز شدن منابع و مثبت شدن اثر می گذارد.

به طور کلی متغیر های بیرونی همان نهاد های حاکمیتی و تصمیم گیر هستند، مانند قوانینی که در ادوار مختلف گذشته تصویب شده و صندوق ها را مکلف به تعهداتی برای اجرای برخی قوانین کرده است، این یکی از آن عوامل موثر و اثرگذار است که می تواند بر ناترازی صندوق ها اثرگذار باشد.

برخی از صندوق های ما در بستر اقتصادی سیاسی فعالیت می کنند، به این معنا که ترکیبی از اقتصاد و سیاست هستند و این نگاه در بین سیاسیون، تصمیم گیران و تصمیم سازان به عنوان مهمترین مولفه ها در ادوار گذشته بوده و نمود آن روی عملکرد صندوق ها اثر خواهد گذاشت.

سرنوشت تلخ در انتظار دو صندوق بازنشستگی

شما توفیق مجموعه ها در اداره صندوق های بازنشستگی را تا چه میزان می دانید؟

واقعیت آن است که حوزه داخلی و ساختار صندوق ها به دلیل اینکه دستورالعمل ها، آیین ها و تصویب نامه های متعددی درباره نحوه پرداختشان، هزینه های جاری و اداری و تعداد پرسنل دارند، متفاوت است، گاهی در برخی از این صندوق ها ساختار فربه شده و دچار ناکارآمدی است و این اثرمستقیمی بر کارآمدی و ناترازی منابع صندوق ها دارد.

حقیقت آن است که در متغیر های داخلی ما چندان توفیق هایی را به دست نیاورده ایم، به طور قطع ما در حوزه منابع یا کسوری که از بیمه شدگان دریافت کرده ایم برای سرمایه گذاری در حوزه اقتصادی متاسفانه توفیق زیاد نداشته ایم و موفقیت ما نسبتی بوده است، البته یک بخشی از ناکارآمدی صندوق ها از این حیث بوده و بخشی دیگر هم به تبع شرایط اقتصاد کلان کشور به وقوع پیوسته است.

ما در مجموعه وزارت کار، 5 صندوق تامین اجتماعی، صندوق بیمه اجتماعی کشاورزان و فولاد و کشوری و آینده سازان را داریم. در این صندوق ها فعلا در 2صندوق ما شرایط بهتر است، صندوق بیمه اجتماعی کشاورزان و صندوق آینده سازان؛ تامین اجتماعی هم شرایطش به نسبت در واقع راضی کننده نیست، اما کارش جلو می رود. دو صندوق بازنشستگی کشوری و فولاد ما ناترازی دارند و این ناترازی جدی است و بخشی از منابع و بدهی های آن را دولت پرداخت می کند. 

منابع و مصارف صندوق های بازنشستگی چگونه است، چه عواملی بر این مولفه ها موثر هستند؟

صندوق های ما یک منابع و یک مصارف دارند، درآمدشان از بیمه پردازی و یا کسورپردازی است بخش دوم آن ها از طریق سرمایه گذاری است و بخش سوم کمک های دولت است. هم بابت اینکه دولت بزرگترین کارفرما است و حق کارفرمایی دولت انباشت می شود و مطالباتی می شود که در بودجه سالانه پرداخت می شود و بخشی هم از سایر است که عمدتا از فروش املاک مازاد و … به دست می آید. در حوزه مصارف هزینه ها، اصلی ترین آن ها تعهدات بلندمدتی است که در پرداخت مستمری، پرداخت به بازماندگان و از کارفتادگی می توان به آن اشاره کرد. همچنین تعهدات کوتاه مدتی در حوزه درمان، ارتز و پروتز و …، هزینه های ازدواج و کفن و دفن وجود دارد. بخشی دیگر از هزینه های صندوق های بازنشستگی، هزینه های اداره طرح است، این بخش به ما می گوید که صندوق مذکور با چقدر هزینه اداره می شود؟

 چه عواملی می تواند منابع صندوق ها را اصلاح کند؟

به نظرم ما چندین عامل می تواند ناترازی صندوق ها را اصلاح کند، یکی از آن ها این است که هر عاملی بتواند منبع درآمدی ما را که همان حق بیمه است افزایش دهد اثر مستقیم و مثبت در ناترازی دارد به تعبیری دیگر هر عاملی هم که هزینه ها و مصارف ما را کاهش دهد اثر مستقیم در روند این ناترازی دارد.  ما باید اشتغال غیر رسمی کشور را کنترل کنیم، حدود 5میلیون نفر که واجد شرایط بیمه پردازی هستند در کشور اشتغال غیر رسمی دارند و هیچ حق بیمه ای پرداخت نمی کنند. بخشی از این ها در سکو ها و پلتفرم های اینترنتی فعال هستند، انشالله قانونی برای این ها در برنامه هفتم پیش بینی شده است که بتوانیم آن ها را پوشش بیمه ای دهیم. بخشی از آن ها فرار بیمه ای دارند و شرایطشان به گونه ای است که حقوق را می خواهند و بیمه نمی خواهند. ما باید اشتغال غیررسمی را به صفرش برسانیم و اگر این 5 میلیون به بیمه پردازان اضافه شود اتفاق مثبتی در ورودی منابع رخ می دهد.

حقیقتی تلخ درباره سرمایه گذاری در صندوق های بازنشستگی

سوددهی در صندوق های بازنشستگی ما را چگونه ارزیابی می کنید، آیا این صندوق ها توانسته اند سود ده باشند؟

ما همچنین ساختار حوزه سرمایه گذاری را باید تقویت و اصلاح کنیم، امروز تجربه ها می گویند بخش های دولتی در بنگاه داری خوب عمل نکرده اند، ما باید بتوانیم یک اصلاح ساختار انجام دهیم و تحولی را در حوزه اقتصادی رقم بزنیم تا بتواینم نرخ سود دهی روبه رشدی را داشته باشیم. امروز اغلب منابع اقتصادی صندوق های ما کمتر از 5 درصد در منابع درآمدی حوزه اقتصادی صندوق ها اثرگذار هستند. در کل بودجه سازمان تامین اجتماعی، تمام بخش های اقتصادی از جمله شستا توانسته اند تنها 5درصد در بودجه این سازمان تاثیرگذار باشند، این عدد کمی است و در صندوق کشوری نیز به همین میزان است. از این رو باید باید حوزه سرمایه گذاری را تقویت کنیم تا سوددهی در صندوق ها را از 5 درصد به 20 درصد برسانیم.

سهام پرسپولیس آیا به تامین اجتماعی داده می شود؟

یک پیشنهادی از دولت به ما ارایه داده اشت، فعلا مجموعه ما در حال بررسی آن پیشنهاد است و درباره آن سازمان تامین اجتماعی نسبت اظهارنظر می کند، اما تاکنون اتفاق خاصی رخ نداده است. 

دولت چقدر از بدهی هایش را در 1403 به تامین اجتماعی پرداخت می کند؟

بدهی های دولت به تامین اجتماعی چقدر است و چقدر از این مطالبات را سال 1403 پرداخت می کنند؟

در حوزه مصارف یکی از عواملی که تاثیر سویی در رفتار صندوق های بازنشستگی گذاشته است بدهی های انباشت شده و دیون دولت ها است که در سنواتی باید پرداخت می شده، اما نشده است، ارزش این پول ها پایین آمده و عملا نقشی در بازتوانی صندوق های بازنشستگی ندارد. بر سر مجموعه بدهی ها اختلاف نظر داریم؛ لذا عدد ثابتی مدنظر نیست، اما در بودجه دولت برای سال آینده براساس آخرین اخباری که به دست ما رسیده است در کمیسون تلفیق 170 همت برای پرداخت مطالبات و دیون دولت به تامین اجتماعی در سال 1403 در نظر گرفته شده است. ما اطلاعی از این نداریم که این آیا در قالب تهاتری خواهد بود یا نه.

 قانون جدید بازنشستگی در کشور کی اجرا می شود؟

این قانون براساس برنامه هفتم پس از آن که شورای نگهبان آن را تایید کرد، احتمالا اصلاحاتی دارد به محض اینکه رییس مجلس شورای اسلامی آن را تصویب کند، رییس جمهور نیز آن را برای اجرا ابلاغ خواهد و احتمالا اجرای آن به سال آینده موکول می شود.