کاهش فضای جلوی پا (Legroom) در هواپیما

کاهش فضای جلوی پا (Legroom) در هواپیماها، پدیده ای است که راحتی مسافران را به چالش کشیده و به تدریج از دهه ۸۰ میلادی آغاز شده است. این تغییرات، که عمدتاً با هدف افزایش سودآوری و گنجاندن تعداد بیشتری مسافر در هر پرواز صورت گرفته اند، اکنون به یکی از دغدغه های اصلی مسافران، به ویژه در پروازهای طولانی مدت تبدیل شده است. در گذشته ای نه چندان دور، تجربه پرواز با فضای سخاوتمندانه تر و رفاه بیشتر همراه بود، اما با ورود به دوران جدید رقابت فشرده در صنعت هوانوردی، شاهد تحولاتی هستیم که مستقیماً بر فضای شخصی هر مسافر تأثیر گذاشته است. این مقاله به بررسی ابعاد گوناگون این پدیده، از چرایی تا پیامدهای آن، می پردازد.

صندلی ها چقدر کوچک تر شده اند؟

روند کوچک تر شدن صندلی های هواپیما و کاهش فضای جلوی پا، یک شبه اتفاق نیفتاده، بلکه فرایندی تدریجی بوده که از دهه های گذشته آغاز شده است. در دوران طلایی هوانوردی، یعنی دهه های ۱۹۶۰ و ۱۹۷۰، استاندارد فاصله صندلی (Seat Pitch) در هواپیماهایی نظیر بوئینگ ۷۰۷، حدود ۸۶ سانتی متر (۳۴ اینچ) بود که سطح بالایی از راحتی مسافر را فراهم می آورد. این اعداد در مقایسه با آنچه امروز در بسیاری از پروازهای اکونومی شاهد هستیم، بسیار متفاوت است.

نقطه عطف این تغییرات را می توان به اوایل دهه ۱۹۸۰ میلادی نسبت داد. در سال ۱۹۸۱، نیویورک تایمز در گزارشی به این موضوع پرداخت که سازندگان هواپیما و خطوط هوایی برای اولین بار اقدام به کاهش این فضا کرده اند. در آن زمان، فاصله بین صندلی ها از ۸۶ سانتی متر به ۸۱ سانتی متر تقلیل یافت. مسئولین وقت، این کاهش را با توجیهاتی نظیر بهبود طراحی کابین و استفاده از مواد جدید در ساخت صندلی هواپیما همراه کردند و ادعا داشتند که این تغییرات، راحتی مسافران را تحت تأثیر قرار نخواهد داد. با این حال، هدف اصلی، یعنی افزایش ظرفیت و در نتیجه سودآوری بیشتر برای شرکت های هواپیمایی، پنهان نماند. این روند کاهشی ادامه یافت و به تدریج ابعاد صندلی ها و فاصله میان آن ها به چالش کشیده شد، تا جایی که امروزه به یکی از بحث برانگیزترین مسائل در صنعت هوایی تبدیل شده است.

کاهش فضای جلوی پا به کمتر از ۷۱ سانتی متر!

در حالی که کاهش فضای جلوی پا به ۷۳ سانتی متر (۲۹ اینچ) در پروازهای طولانی مدت به ندرت مشاهده می شود، در پروازهای کوتاه مدت، این ابعاد به میزان قابل توجهی کوچک تر شده اند. این موضوع به دلیل زمان کوتاه سفر و تصور کمتر بودن اهمیت فضای پا در این پروازها است. در حال حاضر، ده ها خطوط هوایی معتبر جهانی، از جمله بریتیش ایرویز، ویولینگ، و ایزی جت، فضای جلوی پا ۷۳ سانتی متری را ارائه می دهند. اما برخی شرکت ها پا را فراتر گذاشته و این فاصله را به ۷۱ سانتی متر (۲۸ اینچ) و حتی کمتر نیز رسانده اند.

این ایرلاین ها که کمترین فضای جلوی پا را ارائه می کنند، شامل نام هایی چون توماس کوک ایرلاینز، تاپ پرتغال، تامسون ایرویز، اسپریت ایرلاینز، اسپرینگ ایرلاینز، تای ایرویز، فرونتیر ایرلاینز، ایبریا، و لاتام برزیل هستند. این کاهش شدید در فضای شخصی، به ویژه برای افراد قدبلند یا با جثه بزرگ، به معضلی جدی تبدیل شده و می تواند منجر به ناراحتی های فیزیکی نظیر زانودرد، گرفتگی عضلات، و حتی افزایش ریسک مشکلات مرتبط با سلامت مسافر مانند ترومبوز ورید عمقی (DVT) شود. با وجود اعتراضات گسترده مسافران، این روند کاهشی همچنان ادامه دارد.

شرکت هواپیماسازی بوئینگ معتقد است که با وجود کاهش ۷ سانتی متری فاصله صندلی ها در پروازهای طولانی مدت، استفاده از مواد کامپوزیتی و طراحی نوین، همان راحتی گذشته را برای مسافران فراهم می آورد. این دیدگاه، نشان دهنده تلاش سازندگان برای توجیه تغییرات با پیشرفت های فنی است.

نگرانی بزرگ تر اما، طرح هایی است که به دنبال کاهش بیشتر این فضا هستند. شرکت هوافضای فرانسوی Zodiac Aerospace، از طرح هایی خبر داده که قصد دارد فاصله صندلی (Seat Pitch) را به ۶۸ سانتی متر (۲۷ اینچ) کاهش دهد. این شرکت ادعا می کند که با طراحی کابین نوآورانه و بهینه سازی ساختار صندلی ها، می توان بدون ایجاد ناراحتی قابل توجه برای مسافر، این کاهش ابعاد را اعمال کرد. با این حال، تا به امروز هیچ شرکت هواپیمایی به طور رسمی این صندلی ها را سفارش نداده است. این موضوع نشان می دهد که حتی با وجود فشار برای سودآوری بیشتر، خطوط هوایی نیز در مورد عبور از یک آستانه مشخص از ناراحتی مسافر، احتیاط می کنند.

کاهش فضای جلوی پا در ایرلاین های مختلف

بررسی فضای جلوی پا در خطوط هوایی مختلف، نشان دهنده تنوع قابل توجهی است که به نوع پرواز (کوتاه مدت یا طولانی مدت)، مدل هواپیما، و حتی کلاس های پروازی بستگی دارد. در گذشته، بسیاری از ایرلاین های معتبر، حتی در بخش اکونومی، فضای سخاوتمندانه تری را ارائه می کردند. به عنوان مثال، در اوایل دهه ۱۹۹۰، ایرلاین هایی مانند لوفت هانزا، کانتاس، و ویرجین، در پروازهای طولانی مدت، فاصله صندلی ۸۶ سانتی متر را حفظ کرده بودند. اما با گذشت زمان و افزایش رقابت در صنعت، این اعداد نیز دستخوش تغییر شدند.

امروزه، کانتاس یکی از معدود ایرلاین هایی است که هنوز فضای جلوی پا ۷۸ سانتی متری را ارائه می دهد، در حالی که این فضا در ویرجین به ۷۳ سانتی متر کاهش یافته است. در پروازهای طولانی مدت، بررسی های سال ۲۰۱۸ نشان داد که تنها ویرجین و توماس کوک ایرلاینز، فضایی کمتر از ۷۶ سانتی متر را ارائه می کردند. این در حالی است که در پروازهای کوتاه مدت، این کاهش فضا بسیار رایج تر است. ایرلاین هایی نظیر بریتیش ایرویز، ویولینگ، و ایزی جت، ۷۳ سانتی متر فضای جلوی پا را در اختیار مسافران قرار می دهند. حتی برخی از ایرلاین های ارزان قیمت مانند اسپریت ایرلاینز و فرونتیر ایرلاینز، این فضا را به ۷۱ سانتی متر نیز کاهش داده اند که عملاً حداقل فضایی است که یک مسافر می تواند در آن به صورت نشسته قرار گیرد.

این تفاوت ها، نه تنها به سیاست های شرکت های هواپیمایی مربوط می شود، بلکه به مدل هواپیما و طراحی کابین آن نیز بستگی دارد. برای مثال، یک بوئینگ ۷۳۷ ممکن است در ایرلاین های مختلف، پیکربندی های صندلی متفاوتی داشته باشد که مستقیماً بر فاصله صندلی (Seat Pitch) و عرض صندلی (Seat Width) تأثیر می گذارد. مسافران هوشمند، پیش از رزرو بلیط، از وب سایت هایی مانند SeatGuru.com استفاده می کنند تا از جزئیات صندلی هواپیما و فضای ارائه شده در ایرلاین مورد نظر خود آگاه شوند و بهترین تجربه پرواز را برای خود رقم بزنند.

برای درک بهتر تفاوت ها، می توان به یک جدول مقایسه ای از فضای جلوی پا در برخی از ایرلاین های منتخب اشاره کرد:

نام ایرلاین	نوع پرواز (معمولاً)	فضای جلوی پا (تقریبی)
بوئینگ ۷۰۷ (دوره طلایی)	متوسط تا طولانی	۸۶ سانتی متر (۳۴ اینچ)
لوفت هانزا (اوایل دهه ۹۰)	طولانی	۸۶ سانتی متر
کانتاس	طولانی	۷۸ سانتی متر
بریتیش ایرویز	متغیر (۷۸ تا ۸۶ سانتی متر)	۷۸ – ۸۶ سانتی متر
ویرجین	طولانی	۷۳ سانتی متر (۲۹ اینچ)
ایزی جت، ویولینگ	کوتاه مدت	۷۳ سانتی متر
اسپریت ایرلاینز، فرونتیر ایرلاینز	کوتاه مدت	۷۱ سانتی متر (۲۸ اینچ)
Zodiac Aerospace (طرح پیشنهادی)	آینده	۶۸ سانتی متر (۲۷ اینچ)

این جدول نشان می دهد که چگونه استانداردها/مقررات نانوشته در صنعت هوانوردی، به سمت کاهش فضا پیش رفته اند و چگونه خطوط هوایی برای افزایش سودآوری، به سمت فشرده سازی بیشتر طراحی کابین روی آورده اند. این وضعیت، چالش های جدی را برای راحتی مسافر و حتی سلامت مسافر در طول پروازهای طولانی ایجاد می کند.

کاهش فضای جلوی پا تا کجا ادامه خواهد داشت؟

پرسش اساسی این است که روند کاهش فضای جلوی پا تا کجا می تواند ادامه یابد؟ آیا آستانه ای وجود دارد که سازمان های هوانوردی یا حتی اعتراضات عمومی، این روند را متوقف کند؟ تاکنون، هیچ شرکت هواپیمایی جرأت نکرده است که فاصله بین صندلی ها را از ۷۱ سانتی متر (۲۸ اینچ) کمتر کند و این عدد به نوعی به حداقل غیررسمی تبدیل شده است. با این حال، همانطور که اشاره شد، شرکت هایی نظیر Zodiac Aerospace طرح هایی برای کاهش بیشتر تا ۶۸ سانتی متر (۲۷ اینچ) نیز ارائه کرده اند که با وجود ادعاهایشان در مورد راحتی، نگرانی های جدی را برمی انگیزد.

عوامل متعددی بر ادامه این روند تأثیرگذار هستند. از یک سو، فشار برای سودآوری بیشتر و رقابت فشرده میان خطوط هوایی، آن ها را به سمت افزایش ظرفیت از طریق فشرده سازی بیشتر کابین هواپیما سوق می دهد. هر صندلی اضافی به معنای درآمد بیشتر است. از سوی دیگر، آگاهی عمومی و اعتراضات مسافران نیز می تواند نقش بازدارنده ای ایفا کند. در سال های اخیر، شاهد افزایش شکایت ها و توجه رسانه ها به این موضوع بوده ایم که این امر می تواند خطوط هوایی را وادار به تجدید نظر در سیاست هایشان کند.

مسئله استانداردها/مقررات نیز در اینجا حیاتی است. در حال حاضر، سازمان های هوانوردی مانند FAA (اداره هوانوردی فدرال آمریکا) و EASA (آژانس ایمنی هوانوردی اروپا) بیشتر بر جنبه های ایمنی پرواز تمرکز دارند تا راحتی مسافر. به عنوان مثال، مقررات مربوط به تخلیه اضطراری هواپیما، حداقل فضایی را برای عبور و مرور تعیین می کنند که این خود یک محدودیت فیزیکی بر میزان فشرده سازی صندلی هواپیما است. اما در مورد حداقل فضای جلوی پا برای تجربه پرواز راحت یا پیشگیری از مشکلات سلامت مسافر، استانداردها/مقررات سختگیرانه ای وجود ندارد.

ادامه روند کاهش فضای جلوی پا، به تعادل میان فشار سودآوری خطوط هوایی و تحمل پذیری مسافران بستگی دارد. هرچند که فناوری های جدید در طراحی صندلی ها، تلاش می کنند این کاهش فضا را توجیه کنند، اما محدودیت های فیزیکی بدن انسان، یک واقعیت غیرقابل انکار است.

پیشرفت ها در طراحی کابین و متریال های ساخت صندلی هواپیما، مانند استفاده از مواد کامپوزیتی که امکان ساخت صندلی های نازک تر و سبک تر را فراهم می کنند، به سازندگان هواپیما (مانند بوئینگ و ایرباس) اجازه داده اند که بدون تغییر ابعاد کلی هواپیما، تعداد بیشتری صندلی را در آن جای دهند. این صندلی های نازک تر، با وجود کاهش فاصله صندلی (Seat Pitch)، اندکی فضای زانو را برای مسافر ایجاد می کنند، اما این توجیهات همیشه برای مسافران قانع کننده نیست. به نظر می رسد آینده این روند، به میزان تحمل پذیری مسافران، فشار افکار عمومی، و نهایتاً ورود احتمالی استانداردها/مقررات جدید از سوی سازمان های هوانوردی بستگی خواهد داشت.

---

سوالات متداول

چرا فضای جلوی پا در هواپیماها کاهش یافته است؟

کاهش فضای جلوی پا عمدتاً به دلیل افزایش سودآوری و افزایش ظرفیت هواپیما است. خطوط هوایی با گنجاندن تعداد بیشتری صندلی هواپیما در هر پرواز، می توانند درآمد خود را افزایش دهند و در رقابت فشرده صنعت هوانوردی باقی بمانند.

کوچکترین فضای جلوی پا در کدام ایرلاین ها است؟

در حال حاضر، برخی خطوط هوایی مانند اسپریت ایرلاینز، فرونتیر ایرلاینز، توماس کوک ایرلاینز، و لاتام برزیل، کمترین فضای جلوی پا را ارائه می دهند که در برخی موارد به ۷۱ سانتی متر (۲۸ اینچ) نیز می رسد.

استاندارد فضای جلوی پا در هواپیما چقدر است؟

در حال حاضر، استانداردها/مقررات مشخص و الزام آوری برای حداقل فضای جلوی پا در هواپیماها وجود ندارد و این امر بیشتر به تصمیم شرکت های هواپیمایی و طراحی کابین آن ها بستگی دارد. اما در گذشته، ۸۶ سانتی متر رایج بود.

آیا کاهش فضای جلوی پا بر ایمنی پرواز تأثیر دارد؟

سازمان های هوانوردی بیشتر بر جنبه های مربوط به تخلیه اضطراری تمرکز دارند تا راحتی مسافر. اگرچه کاهش شدید فضا می تواند بر سلامت مسافر تأثیر بگذارد (مانند DVT)، اما تأثیر مستقیم آن بر ایمنی کلی پرواز، موضوع بحث و بررسی است.

مسافران برای افزایش فضای جلوی پا چه کاری می توانند انجام دهند؟

مسافران می توانند پیش از رزرو بلیط، از وب سایت هایی مانند SeatGuru.com برای بررسی فاصله صندلی (Seat Pitch) و عرض صندلی (Seat Width) صندلی هواپیما در ایرلاین و مدل هواپیمای مورد نظر خود استفاده کنند. همچنین، انتخاب کلاس های پروازی بالاتر (مانان اکونومی پلاس، بیزینس) یا صندلی های خروجی اضطراری نیز می تواند فضای جلوی پا بیشتری را فراهم کند.