اگر شوهر فوت کند اموالش به کی میرسد؟ راهنمای جامع قوانین ارث مرد متوفی

اگر شوهر فوت کند، اموالش بر اساس قانون مدنی ایران به همسر دائم، فرزندان، پدر و مادر و در غیاب آن ها به سایر خویشاوندان نسبی و سببی می رسد. سهم الارث هر یک از این ورثه، بسته به وجود وراث دیگر و طبقات ارث، متفاوت خواهد بود. درک صحیح قوانین ارث مرد متوفی برای بازماندگان از اهمیت ویژه ای برخوردار است تا حقوق آن ها به درستی رعایت شده و از هرگونه ابهام یا اختلاف جلوگیری شود. فرآیند تقسیم ارث مرد متوفی پیچیدگی های حقوقی خاص خود را دارد که آگاهی از آن ها می تواند به بازماندگان در شرایط دشوار فوت همسر یا پدر، آرامش و اطمینان خاطر بیشتری ببخشد. این راهنمای جامع تلاش می کند تا با زبانی ساده و دقیق، تمامی جنبه های قانونی تقسیم ارث، از جمله سهم الارث زن از شوهر، سهم فرزندان، طبقات ارث و موانع قانونی ارث بری را تشریح کند و به پرسش های کلیدی در این زمینه پاسخ دهد.

ترکه (ماترک) چیست و قبل از تقسیم چه اقداماتی لازم است؟

پیش از آنکه به چگونگی تقسیم اموال مرد متوفی میان وراث بپردازیم، ضروری است با مفهوم «ترکه» یا «ماترک» آشنا شویم و بدانیم قبل از تقسیم ارث، چه اقداماتی باید انجام شود. ترکه به کلیه اموال، دارایی ها، حقوق مالی (مانند مطالبات) و همچنین دیون (بدهی ها) و تعهداتی که از متوفی به جا می ماند، اطلاق می شود. به عبارت دیگر، ماترک شامل تمام آنچه است که پس از فوت شخص باقی می ماند، اعم از مثبت (دارایی ها) و منفی (بدهی ها). در قانون مدنی ایران، ترکه ابتدا باید تصفیه شده و سپس میان وراث تقسیم شود.

اولین اقدامات پیش از تقسیم ارث

قبل از هرگونه تقسیم ارث میان وارثان، یک سری اقدامات قانونی و مالی باید صورت گیرد که به شرح زیر است:

1. هزینه های کفن و دفن و تجهیز متوفی: اولین اولویت از ماترک، پرداخت هزینه های ضروری و متعارف مربوط به کفن و دفن و مراسم ترحیم متوفی است. این هزینه ها بر سایر دیون و حتی وصیت نامه مقدم هستند و باید از اموال متوفی پرداخت شوند.
2. پرداخت بدهی ها و دیون قطعی متوفی: پس از کسر هزینه های کفن و دفن، نوبت به پرداخت بدهی ها و تعهدات مالی قطعی متوفی می رسد. این دیون می تواند شامل وام ها، مهریه، نفقه، اجاره بها، و سایر بدهی هایی باشد که متوفی در زمان حیات خود به اشخاص حقیقی یا حقوقی داشته است. در این مرحله، تمامی بدهی های ثابت شده و قطعی باید پرداخت شوند و تا زمانی که دیون متوفی تسویه نشده باشد، وراث نمی توانند در اموال دخل و تصرف کنند.
3. اجرای وصیت نامه متوفی: اگر متوفی وصیت نامه ای معتبر تنظیم کرده باشد، پس از پرداخت دیون، نوبت به اجرای آن می رسد. نکته مهم این است که وصیت نامه تنها تا یک سوم از کل دارایی های متوفی (پس از کسر دیون) نافذ است. اگر متوفی به میزان بیش از یک سوم اموال خود وصیت کرده باشد، اجرای مازاد بر یک سوم، منوط به رضایت تمامی وراث خواهد بود. در صورت عدم رضایت وراث، فقط تا همان یک سوم وصیت نامه اجرا می شود.

مقدمه ای بر انحصار وراثت

پس از انجام مراحل فوق، برای شناسایی رسمی وراث و تعیین سهم الارث هر یک از آن ها، باید گواهی انحصار وراثت اخذ شود. این گواهی یک سند رسمی است که توسط شورای حل اختلاف صادر می شود و نام و مشخصات تمامی وارثان قانونی متوفی و سهم الارث آن ها را به دقت مشخص می کند. بدون این گواهی، امکان انجام امور قانونی مربوط به تقسیم ارث، مانند انتقال سند اموال یا برداشت از حساب بانکی متوفی، وجود نخواهد داشت. فرآیند اخذ گواهی انحصار وراثت، اولین گام رسمی و قانونی برای تقسیم ترکه است و تمامی وراث باید برای دریافت آن اقدام کنند.

طبق قانون مدنی، پیش از تقسیم اموال بین وراث، ضروری است که هزینه های کفن و دفن و دیون متوفی پرداخت شده و سپس وصیت نامه او (تا سقف یک سوم) اجرا گردد.

وراث نسبی: طبقات ارث در قانون مدنی

سیستم تقسیم ارث در قانون مدنی ایران بر پایه طبقات و درجات وراث نسبی استوار است. ماده 862 قانون مدنی وراث را به سه طبقه اصلی تقسیم می کند و طبق ماده 863، تا زمانی که حتی یک نفر از طبقه اول وجود داشته باشد، هیچ کس از طبقه دوم ارث نمی برد و همین طور وجود وراث در طبقه دوم، مانع ارث بردن وراث طبقه سوم است. این اصل، اساس تقسیم ارث میان وراث نسبی را تشکیل می دهد.

طبقه اول: فرزندان، نوادگان (اولاد اولاد)، پدر و مادر متوفی

وارثان طبقه اول، نزدیک ترین خویشاوندان نسبی متوفی محسوب می شوند و شامل فرزندان، نوادگان (هر چقدر پایین تر بروند) و پدر و مادر او هستند. حضور حتی یک نفر از این طبقه، مانع از ارث بردن تمامی وراث طبقات بعدی می شود. در این طبقه، حالات مختلفی برای تقسیم ارث مرد متوفی وجود دارد که به شرح زیر است:

حالت 1: فوت مرد بدون فرزند، اما با پدر و مادر و همسر

در این حالت که مرد هیچ فرزندی (چه پسر و چه دختر، حتی از ازدواج های قبلی) و نوه ای ندارد، اما همسر دائمی، پدر و مادرش در قید حیات هستند:

• سهم همسر: یک چهارم (۱/۴) از کل ترکه.
• سهم پدر و مادر: پس از کسر سهم همسر، از باقی مانده اموال، مادر یک سوم و پدر دو سوم را به ارث می برند. (به عبارت دیگر، مادر یک سوم از باقی مانده و پدر دو سوم از باقی مانده).

مثال عددی: اگر مردی بدون فرزند فوت کند و مبلغ 120 میلیون تومان ترکه (پس از کسر دیون) داشته باشد، همسرش 30 میلیون تومان (یک چهارم) را ارث می برد. باقی مانده 90 میلیون تومان است. از این 90 میلیون، مادر 30 میلیون تومان (یک سوم) و پدر 60 میلیون تومان (دو سوم) را به ارث می برند.

حالت 2: فوت مرد با فرزند، اما بدون پدر و مادر

اگر مرد دارای فرزند (یا نوه) باشد، اما پدر و مادرش پیش از او فوت کرده باشند:

• سهم همسر: یک هشتم (۱/۸) از کل ترکه.
• نحوه تقسیم باقی مانده بین فرزندان: باقی مانده اموال پس از کسر سهم همسر، بین فرزندان تقسیم می شود. در این تقسیم، سهم پسر دو برابر سهم دختر است.

مثال عددی: اگر مردی با یک پسر، یک دختر و همسر فوت کند و 160 میلیون تومان ترکه داشته باشد، همسر 20 میلیون تومان (یک هشتم) را ارث می برد. باقی مانده 140 میلیون تومان است. این مبلغ به نسبت 2 به 1 بین پسر و دختر تقسیم می شود. (مثلاً 2 سهم برای پسر و 1 سهم برای دختر، مجموعاً 3 سهم. هر سهم حدود 46.6 میلیون تومان). بنابراین، پسر 93.3 میلیون تومان (2 سهم) و دختر 46.6 میلیون تومان (1 سهم) ارث می برد.

• اگر فقط پسر باشد، کل باقی مانده را پسر می برد.
• اگر فقط دختر باشد (دو یا چند دختر)، باقی مانده به تساوی بین آن ها تقسیم می شود. اما اگر فقط یک دختر باشد، نصف باقی مانده را می برد و بقیه ممکن است به طبقات بعدی برسد، مگر اینکه رد شود.

حالت 3: فوت مرد با فرزند و پدر و مادر و همسر

این حالت، کامل ترین سناریوی وراث طبقه اول است:

• سهم همسر: یک هشتم (۱/۸) از کل ترکه.
• سهم پدر و مادر: هر کدام از پدر و مادر، یک ششم (۱/۶) از کل ترکه را به ارث می برند. (مجموعاً دو ششم یا یک سوم).
• تقسیم باقی مانده بین فرزندان: پس از کسر سهم همسر و پدر و مادر، باقی مانده اموال میان فرزندان تقسیم می شود، به نحوی که پسر دو برابر دختر سهم می برد.

مثال عددی: اگر مردی با یک پسر، یک دختر، پدر، مادر و همسر فوت کند و 240 میلیون تومان ترکه داشته باشد:

• همسر: 30 میلیون تومان (یک هشتم)
• پدر: 40 میلیون تومان (یک ششم)
• مادر: 40 میلیون تومان (یک ششم)

مجموعاً 110 میلیون تومان به همسر و والدین می رسد. باقی مانده 130 میلیون تومان است که بین پسر و دختر (به نسبت 2 به 1) تقسیم می شود. (پسر حدود 86.6 میلیون و دختر حدود 43.3 میلیون تومان).

نقش نوادگان (اولاد اولاد)

نوادگان، یعنی فرزندان فرزندان متوفی، در صورتی از متوفی ارث می برند که فرزند مستقیم او (پدر یا مادر خودشان) در زمان فوت متوفی زنده نباشد. در این صورت، نوادگان جایگزین فرزند فوت شده خود می شوند و سهم الارث همان فرزند را میان خود تقسیم می کنند. تقسیم سهم میان نوادگان نیز بر اساس جنسیت و به نسبت پسر دو برابر دختر است، به این معنی که نوه پسر دو برابر نوه دختر سهم می برد.

طبقه دوم: اجداد (پدربزرگ و مادربزرگ)، خواهران و برادران متوفی و فرزندان آن ها

وارثان طبقه دوم تنها در صورتی از مرد متوفی ارث می برند که هیچ یک از وارثان طبقه اول (فرزندان، نوادگان، پدر و مادر) در زمان فوت زنده نباشند. این طبقه شامل اجداد (پدربزرگ و مادربزرگ پدری و مادری) و خواهران و برادران متوفی و همچنین فرزندان آن ها (در صورت فوت پدر یا مادرشان) است.

حالت های مختلف و سهم هر یک

در این طبقه نیز تقسیم ارث مرد متوفی بسته به وجود و نوع خویشاوندان متفاوت است:

• وجود اجداد و خواهران/برادران:
  • اگر اجداد پدری و مادری و خواهران و برادران متوفی همگی در قید حیات باشند:
    • اجداد پدری (پدربزرگ و مادربزرگ پدری): دو سوم از کل ترکه.
    • اجداد مادری (پدربزرگ و مادربزرگ مادری): یک سوم از کل ترکه.
    • خواهران و برادران پدری: با اجداد پدری ارث می برند و به نسبت پسر دو برابر دختر تقسیم می کنند.
    • خواهران و برادران مادری: با اجداد مادری ارث می برند و به تساوی تقسیم می کنند.
• فقط اجداد: اگر فقط اجداد باشند، دو سوم سهم اجداد پدری و یک سوم سهم اجداد مادری است. تقسیم بین اجداد پدری به نسبت پسر دو برابر دختر و بین اجداد مادری به تساوی است.
• فقط خواهران و برادران:
  • اگر فقط خواهران و برادران ابوینی (پدری و مادری) یا ابی (پدری) باشند: پسر دو برابر دختر ارث می برد.
  • اگر فقط خواهران و برادران امی (مادری) باشند: به تساوی ارث می برند. اگر یک نفر باشد، یک ششم کل ترکه را می برد و اگر متعدد باشند، یک سوم کل ترکه را به تساوی می برند.
• فرزندان خواهران و برادران: اگر خواهر یا برادر متوفی در زمان فوت او زنده نباشد، فرزندان آن ها (خواهرزاده و برادرزاده) جایگزین پدر یا مادر خود می شوند و سهم آن ها را به ارث می برند. تقسیم بین فرزندان خواهر و برادر نیز با رعایت اصول سهم پسر دو برابر دختر یا تساوی (بسته به نسبت پدری یا مادری بودن خویشاوندی) انجام می شود.

طبقه سوم: اعمام (عمو و عمه)، اخوال (دایی و خاله) متوفی و فرزندان آن ها

وارثان طبقه سوم، دورترین خویشاوندان نسبی در قانون ارث ایران هستند و تنها در صورتی سهم الارث دارند که هیچ یک از وراث طبقه اول و دوم در قید حیات نباشند. این طبقه شامل عمو، عمه، دایی، خاله و همچنین فرزندان آن ها (عموزاده، عمه زاده، دایی زاده و خاله زاده) است.

حالت های مختلف و سهم هر یک

در این طبقه نیز تقسیم ارث پیچیدگی های خاص خود را دارد:

• حضور عموها، عمه ها، دایی ها و خاله ها:
  • اگر عمو و عمه های پدری و مادری و دایی و خاله های پدری و مادری همگی باشند، سهم الارث به شرح زیر است:
    • دایی و خاله ها (اَخوال): یک سوم از کل ترکه. (به تساوی بین خودشان تقسیم می کنند، چه پدری باشند چه مادری).
    • عمو و عمه ها (اعمام): دو سوم از کل ترکه. (تقسیم بین عمو و عمه به نسبت پسر دو برابر دختر است، چه پدری باشند چه مادری).
• فقط عموها و عمه ها: اگر فقط عمو و عمه ها باشند، دو سوم کل ترکه را ارث می برند. تقسیم به نسبت پسر دو برابر دختر است.
• فقط دایی ها و خاله ها: اگر فقط دایی و خاله ها باشند، یک سوم کل ترکه را ارث می برند. تقسیم به تساوی است.
• فرزندان عمو، عمه، دایی، خاله: اگر عمو، عمه، دایی یا خاله متوفی در زمان فوت او زنده نباشد، فرزندان آن ها جایگزین پدر یا مادر خود می شوند و سهم آن ها را ارث می برند. تقسیم نیز با رعایت اصول مربوط به خویشاوندی پدری/مادری و جنسیت انجام می شود.

وارث سببی: سهم الارث همسر در صورت فوت مرد

در کنار وراث نسبی، همسر (زوجه) تنها وارث سببی است که در صورت فوت مرد، از او ارث می برد. قوانین مربوط به سهم الارث زن از شوهر در قانون مدنی ایران به تفصیل بیان شده و تحولات مهمی نیز داشته است. آگاهی از این بخش از قوانین برای همسران متوفی از اهمیت بالایی برخوردار است.

شرط اساسی ارث بری: نکاح دائم

بر اساس ماده 940 قانون مدنی، شرط اساسی برای ارث بردن زن از شوهر و برعکس، وجود عقد نکاح دائم میان آن ها در زمان فوت است. این بدان معناست که در عقد موقت (صیغه)، زن و شوهر از یکدیگر ارث نمی برند و حتی اگر در عقد موقت شرط ارث بری شده باشد، این شرط باطل و بلااثر است.

میزان سهم الارث زن

میزان سهم الارث زن از شوهر، بسته به وجود فرزند یا نوه (اولاد اولاد) از متوفی، متفاوت است:

• در صورت وجود فرزند یا نوه (اولاد اولاد): اگر مرد متوفی دارای فرزند یا نوه باشد (چه از این همسر و چه از همسران قبلی)، سهم همسر او یک هشتم (۱/۸) از کل ترکه است.

مثال عددی: اگر مردی با یک پسر و همسر خود فوت کند و 160 میلیون تومان ترکه (پس از کسر دیون) داشته باشد، همسرش 20 میلیون تومان (یک هشتم) ارث می برد.

• در صورت عدم وجود فرزند یا نوه (اولاد اولاد): اگر مرد متوفی هیچ فرزند یا نوه ای نداشته باشد، سهم همسر او یک چهارم (۱/۴) از کل ترکه است.

مثال عددی: اگر مردی بدون فرزند و نوه فوت کند و 120 میلیون تومان ترکه داشته باشد، همسرش 30 میلیون تومان (یک چهارم) ارث می برد.

تعدد زوجات (چند همسری)

اگر مرد دارای دو یا چند همسر دائمی باشد، سهم الارث یک هشتم یا یک چهارم (بسته به وجود فرزند) به تساوی میان تمامی همسران دائمی او تقسیم می شود (ماده 942 قانون مدنی). به عنوان مثال، اگر مردی با دو همسر و فرزند فوت کند، یک هشتم کل ترکه به صورت مساوی بین دو همسر تقسیم می شود که هر کدام یک شانزدهم از کل ترکه را خواهند برد.

تحولات قانونی ارث زن از اموال غیرمنقول (عرصه و اعیان)

یکی از مهم ترین و مترقی ترین تحولات در قوانین ارث ایران، مربوط به سهم الارث زن از اموال غیرمنقول شوهر است. این تغییرات، حقوق زنان را در این زمینه به طور قابل توجهی بهبود بخشیده است.

• قانون قدیم: طبق قانون مدنی پیش از اصلاحیه سال 1387، زن فقط از اموال منقول (مانند پول، خودرو، لوازم خانه) و از قیمت اعیان (بنا و ساختمان) ارث می برد، اما از عرصه (زمین) هیچ سهمی نداشت. این موضوع غالباً منجر به تضییع حقوق زنان می شد، زیرا ارزش عرصه در بسیاری از موارد بسیار بیشتر از اعیان بود.
• اصلاحیه سال 1387 قانون مدنی (ماده 946): با این اصلاحیه، ماده 946 قانون مدنی به طور صریح اعلام کرد که زن از قیمت عرصه و اعیان اموال غیرمنقول (مانند خانه، زمین زراعی، مغازه) و از عین اموال منقول ارث می برد. این تغییر به این معنی است که زن دیگر تنها از ساختمان سهم نمی برد، بلکه از ارزش زمین زیر ساختمان نیز بهره مند می شود.
• تبصره الحاقی 1389: تبصره الحاقی به ماده 946 که در سال 1389 به تصویب رسید، تاکید کرد که این قانون جدید برای تمامی ترکه هایی که قبل از سال 1387 فوت شده اند اما هنوز تقسیم نشده اند، لازم الاجرا است. این تبصره دامنه شمول قانون جدید را گسترش داد و به بسیاری از پرونده های قدیمی نیز سرایت داد.
• نحوه استیفای حق زن از اموال غیرمنقول (ماده 947 ق.م.): بر اساس ماده 947 قانون مدنی، اگر سایر وراث از پرداخت قیمت سهم الارث زن از اموال غیرمنقول خودداری کنند، زن می تواند درخواست فروش ماترک (اموال غیرمنقول) را از دادگاه بخواهد تا سهم خود را از قیمت حاصل از فروش دریافت کند. در صورت عدم امکان فروش یا عدم همکاری، زن حق تملک عین اموال غیرمنقول را به میزان سهم خود (مثلاً یک هشتم یا یک چهارم) خواهد داشت، به این معنی که می تواند به جای دریافت پول، سهم خود را از خود ملک تملک کند.

مواردی که زن از شوهر ارث نمی برد یا شرایط خاص دارد

در برخی موارد، با وجود عقد نکاح دائم، زن از شوهر ارث نمی برد یا شرایط خاصی برای ارث بری او وجود دارد:

• طلاق رجعی و بائن در زمان عده (ماده 943 ق.م.): اگر مرد، همسرش را طلاق رجعی داده و در زمان عده فوت کند، زن از او ارث می برد. اما اگر فوت مرد پس از پایان مدت عده باشد یا طلاق از نوع بائن باشد (که در آن رابطه زوجیت بلافاصله قطع می شود)، زن از شوهر سابق خود ارث نمی برد.
• طلاق در حال مرض و فوت در مدت یک سال (ماده 944 ق.م.): اگر مردی در دوران بیماری که به فوت او منجر می شود، همسرش را طلاق دهد و در ظرف یک سال از تاریخ طلاق به علت همان بیماری فوت کند، زن از او ارث می برد، حتی اگر طلاق بائن باشد. البته شرط این است که زن در این مدت با شخص دیگری ازدواج نکرده باشد.
• عقد در حال مرض و فوت قبل از نزدیکی (ماده 945 ق.م.): اگر مردی در دوران بیماری منجر به فوت، با زنی ازدواج کند و پیش از آنکه نزدیکی (رابطه زناشویی) بین آن ها صورت گیرد، بر اثر همان بیماری فوت کند، زن از او ارث نمی برد. اما اگر نزدیکی صورت گرفته باشد یا مرد پس از بهبودی از آن بیماری فوت کند، زن ارث خواهد برد.

موانع عمومی ارث

قانون مدنی ایران علاوه بر طبقات و درجات وراث، موانعی را نیز برای ارث بری تعیین کرده است. این موانع، صرف نظر از نسبت خویشاوندی، از ارث بردن شخص جلوگیری می کنند. برخی از مهم ترین موانع ارث به شرح زیر هستند:

• قتل عمدی مورث (ماده 880 ق.م.): کسی که مورث (متوفی) خود را عمداً به قتل برساند، از او ارث نمی برد. این حکم برای جلوگیری از بهره مندی قاتل از نتیجه عمل مجرمانه خود وضع شده است. البته قتل غیرعمدی، یا قتل در مقام دفاع مشروع، مانع از ارث بری نیست.
• کفر (ماده 881 ق.م.): اگر وارث کافر و مورث مسلمان باشد، کافر از مسلمان ارث نمی برد. اما اگر وارث مسلمان و مورث کافر باشد، مسلمان از کافر ارث می برد. این قاعده بیانگر تقدم ارث مسلمان بر کافر است.
• لعان (ماده 882 ق.م.): لعان به معنای قسم خوردن مرد در محکمه به عدم فرزندی طفلی است که از زن او متولد شده است. در صورت وقوع لعان، زن و شوهر از یکدیگر ارث نمی برند و فرزندی که مورد لعان واقع شده نیز از پدر و خویشاوندان پدری خود ارث نمی برد.
• نکاح موقت: همانطور که قبلاً اشاره شد، در عقد نکاح موقت (صیغه)، زن و شوهر به دلیل ماهیت موقتی رابطه، از یکدیگر ارث نمی برند و این خود به عنوان یکی از موانع اصلی ارث برای زوجین در نظر گرفته می شود.

نکات تکمیلی و حالت های خاص

فراتر از تقسیم بندی های اصلی، چند نکته و حالت خاص نیز وجود دارد که در مبحث ارث مهم هستند و آگاهی از آن ها می تواند در موارد پیچیده تر راهگشا باشد.

ارث متوفی بدون هیچ وارثی

اگر مرد متوفی هیچ وارثی (چه نسبی و چه سببی) نداشته باشد، یعنی نه در طبقه اول، نه در طبقه دوم و نه در طبقه سوم وراثی برای او یافت نشود، مطابق ماده 866 قانون مدنی، اموال او به «حکومت اسلامی» تعلق خواهد گرفت. این بدان معناست که دولت به عنوان وارث نهایی، ترکه متوفی را تملک می کند.

وصیت نامه و تاثیر آن

وصیت نامه سندی است که متوفی به موجب آن، برای بعد از فوت خود، در مورد اموال یا امور دیگر، تعیین تکلیف می کند. وصیت نامه می تواند رسمی یا عادی باشد. نکته کلیدی در مورد وصیت نامه، محدودیت قانونی آن است. همانطور که پیشتر اشاره شد، وصیت نامه تنها تا یک سوم (ثلث) از کل دارایی های متوفی (پس از کسر دیون و هزینه ها) نافذ است. اگر متوفی به میزان بیش از یک سوم وصیت کرده باشد، اجرای مازاد بر آن منوط به رضایت تمامی وراث خواهد بود. در صورت عدم رضایت، آن بخش از وصیت که از یک سوم تجاوز کرده، باطل تلقی می شود.

مسئله مالیات بر ارث

پس از طی مراحل قانونی انحصار وراثت و قبل از تقسیم نهایی اموال، وراث موظف به پرداخت مالیات بر ارث هستند. مالیات بر ارث، نوعی مالیات مستقیم است که بر مجموع دارایی های به جا مانده از متوفی (ترکه) تعلق می گیرد و میزان آن بسته به ارزش اموال و نسبت خویشاوندی وراث با متوفی متفاوت است. نرخ این مالیات بر اساس قوانین مالیاتی کشور تعیین می شود و تا زمانی که این مالیات پرداخت نشود، امکان انتقال قطعی سند اموال متوفی به نام وراث وجود نخواهد داشت.

وارث	نسبت	سهم الارث (با فرزند)	سهم الارث (بدون فرزند)	ملاحظات
همسر (زوجه)	سببی	۱/۸ از کل ترکه	۱/۴ از کل ترکه	در نکاح دائم، از عرصه و اعیان اموال غیرمنقول
پسر	نسبی (طبقه اول)	باقی مانده (۲ برابر دختر)	–	در صورت عدم وجود، نوادگان جایگزین می شوند
دختر	نسبی (طبقه اول)	باقی مانده (۱ سهم)	–	در صورت عدم وجود، نوادگان جایگزین می شوند
پدر	نسبی (طبقه اول)	۱/۶ از کل ترکه (با فرزند)	۲/۳ از باقی مانده (بدون فرزند)	با وجود فرزند، سهم ثابت ۱/۶ است
مادر	نسبی (طبقه اول)	۱/۶ از کل ترکه (با فرزند)	۱/۳ از باقی مانده (بدون فرزند)	با وجود فرزند، سهم ثابت ۱/۶ است
اجداد	نسبی (طبقه دوم)	–	–	در صورت نبود طبقه اول
خواهران و برادران	نسبی (طبقه دوم)	–	–	در صورت نبود طبقه اول
عمو، عمه، دایی، خاله	نسبی (طبقه سوم)	–	–	در صورت نبود طبقه اول و دوم

نتیجه گیری

مرگ همسر رویدادی تلخ و دردناک است که علاوه بر بار عاطفی سنگین، با چالش های حقوقی متعددی نیز همراه می شود. درک دقیق قوانین ارث مرد متوفی و آگاهی از سهم الارث هر یک از بازماندگان، اعم از همسر، فرزندان، پدر و مادر و سایر خویشاوندان، برای حفظ حقوق و جلوگیری از اختلافات احتمالی ضروری است. قانون مدنی ایران با تقسیم بندی وراث به طبقات و درجات، و همچنین تعیین سهم مشخص برای هر گروه، چارچوبی منظم برای این فرآیند ارائه داده است. تحولات اخیر در قوانین، به ویژه در زمینه ارث بری زن از اموال غیرمنقول، نشان از توجه به عدالت و رفع کاستی های پیشین دارد.

با وجود توضیحات ارائه شده، پیچیدگی های حقوقی ارث، وجود حالت های خاص و نیاز به اجرای دقیق مراحل قانونی، این موضوع را به یک مسئله تخصصی تبدیل می کند. از این رو، اکیداً توصیه می شود در فرآیند تقسیم ارث مرد متوفی، از مشاوره و راهنمایی یک وکیل متخصص ارث بهره مند شوید. یک وکیل مجرب می تواند با دانش و تجربه خود، به شما در شناسایی صحیح وراث، اخذ گواهی انحصار وراثت، پرداخت دیون، اجرای وصیت نامه و تقسیم عادلانه و قانونی اموال کمک کند و از بروز مشکلات و اختلافات احتمالی پیشگیری نماید. دریافت مشاوره حقوقی تخصصی، تضمین کننده آرامش خاطر و حفظ حقوق تمامی بازماندگان خواهد بود.